ئۇيغۇر

ئانا تىلنىڭ كارامىتى

چىڭغىز ئايتماتوۋ (قىرغىزىستان) ماخمۇتجان ئىسلام تـﻪرجىمىسى شائىر رەسۇل ھـﻪمزاتوۋ داغستان تاغلىق رايونىدىكى كۆپ خىل توغرىسىدا ئۆزىگـﻪ خاس يۇمۇرلۇق تىل بىلـﻪن مۇنداق ئىزاھات بـﻪرگـﻪنىدى: ئـﻪينى چاغدا،خۇدا بۇ يـﻪردىكى مىللـﻪتلـﻪرگـﻪ تىل تـﻪقسىم قىلىۋاتقاندا، شىددەتلىك شىۋىرغان چىقىپ كـﻪتكـﻪنىكـﻪن. شۇڭا خۇدا ئالدىراپ ـ تېنـﻪپلا…

ئاپپاق خوجىنىڭ «جاھان كېزىش» نامى بىلەن تىبەتكە قىلغان سەپىرى ھەققىدە

ئاپتور: ئەخمەتجان ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە «ئاپپاق خوجا» نامى بىلەن مەشھۇر بولغان خوجا ھىدايەتۇللا ئىشاننىڭ 17– ئەسىرنىڭ 70– يىللىرى يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانى ئىسمائىلخان تەرىپىدىن يەكەن خانلىقى تەۋەسىدىن قوغلاپ چىقىرىلغاندىن كېيىن، سەئىدىيە سەلتەنەتىنىڭ تەختىنى تارتىۋېلىش، ئۆچ ئېلىش، قارشىلىشىش ئوي–…

قوچۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدىكى بۇددىزم

نۇرمۇھەممەت توختى كۈنەستېكىن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە، بۇددىزمنىڭ قەدىمكى قوچۇ رايونىغا تارقىلىشى ۋە قوچۇ ئۇيغۇر خانلىقى قۇرۇلغاندىن كېيىنكى بۇددىزم مەدەنىيىتىنىڭ تەرەققىياتى بايان قىلىنىدۇ. ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: قوچۇ ئۇيغۇر خانلىقى؛ بۇددىزم 1. بۇددىزمنىڭ قەدىمكى قوچۇ رايونىغا تارقىلىشى «قوچۇ» (高昌) دېگەن نام غەربىي…

قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ موڭغۇل، مانجۇ ۋە شىبەلەر ئارىسىدا قوللىنىلىشى

رەخمىتۇللا ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە، يېقىنقى يىللاردىن بېرى مەملىكەت ئىچى- سىرتىدىكى ئالىملارنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى تەتقىقاتىدا قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىلىرىنى ئاساس قىلىپ، ئۇنى خەنزۇچە تارىخىي ئەسەرلەردىكى ئالاقىدار خاتىرىلەرگە بىرلەشتۈرگەن ھالدا، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ مىلادىيە 10- ئەسىردىن بۈگۈنگىچە، غەربتە ئالتاي تاغ…

ئۇيغۇرلارنىڭ مازار تاۋاپچىلىقى ھەققىدە بىرنەچچە كەلىمە سۆز

ئەخمەتجان ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: ماقالىدە 17 – ئەسىردىن 20 – ئەسىرگىچە بولغان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ناھايىتى زور تەسىرگەۋە كۆلەمگەئىگە مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسىنى تېخىمۇ روشەن يورۇتۇپ بېرىش، شۇنداقلا ئۇنىڭ ئەۋج ئېلىپ كىتىشىدىكى ئاساسىي سەۋەبلەرنى چۈشەندۈرۈپ بېرىش مەقسىتىدە، ئەينى دەۋردىكى مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسى…

ئۇيغۇرلار ۋە دۇنخۇاڭ

ئاپتور: ئالىيە ئەنۋەر قەدىمكى زاماندا دۇنخۇاڭ – ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرپاندىن باشقا يەنە بىر مەدەنىيەت مەركىزى بولغان. ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادى مۇشۇ جايدا 500 نەچچە يىلغا يېقىن ياشىغان ھەم نۇرغۇن قىممەتلىك مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قالدۇرغان. نەچچە ئون يەردە ئۇيغۇرلارغا نەۋە بولغان بۇددا غارلىرى، ئۇيغۇر يېزىقىدىكى…

ئىلىدىكى تاتارلار ھەققىدە

ئىلى دىيارى قەدىمدىن تارتىپ يېرى كەڭ، سۈيى مول، دېھقانچىلىق ۋە چارۋىچىلىق ئاساس قىلىنغان مۇنبەت زېمىن. ئورمانچىلىق ۋە باغۋەنچىلىك – زېمىننىڭ ئاۋات بولۇش ئامىللىرىنىڭ بىرى. ئىلى ۋادىسى ھۈنەر، ھېكمەت، ئەدەبىيات – سەنئەت بەرپا قىلىنغان تارىخىي زېمىن بولغانلىقى بىلەنمۇ مەشھۇر. بۇ باياشات…

«تۈركىيە فىلىملىرى قىزغىنلىقى» بىزگە نېمىلەرنى ئېلىپ كەلدى؟

يالقۇن روزى تۈركىيەنىڭ ئەدەبىيات – سەنئەت ئەسەرلىرى بىلەن ئۇچرىشىش ئىمكانىيىتى ئاپتونۇم رايونىمىزدا 1980- يىللارنىڭ بېشىدا باشلانغان دېيىشكە بولىدۇ. ئەينى چاغدا رېشاد نۇرى گۈنتېكىننىڭ مەشھۇر ئەسىرى «چالىقۇشى» تۇرسۇنئاي ساقىم خانىمنىڭ ئىجتىمھاتى بىلەن ئانا تىلىمىزغا تەرجىمە قىلىنىپ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر…

ئابدۇللا تالىپنىڭ قىسقىچە تەرجىمھالى

ئابدۇللا تالىپ (1924-2005) كەلپىن ناھىيەسىدە تۇغۇلغان. 1943-يىلىدىن 1946-يىلىغىچە ئاقسۇ دارىلمۇئەللىمىندە ئوقۇغان. 1950-يىللىرى بېيجىڭ پېداگوگىكا ئىنستىتۇتىدا ئىككى يىل بىلىم ئاشۇرغان ۋە 1956-يىلى مەركىزىي مائارىپ ئىنستىتۇتىنى پۈتكۈزگەن. ئۇ ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى، ئاقسۇ دارىلمۇئەللىمىننىڭ ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى ۋە مۇدىرى، شىنجاڭ مائارىپ نەشرىياتى…

ئۇيغۇر دوكتورلىرى

ئابدۇقادىر ھوشۇر ( تىببىي ، ياپونىيە ) ئاسىيە ( تىببىي ، فرانسىيە ) ئارزۇگۈل غۇلام ( بېيجىڭ پەن تېخنىكا ئۇنىۋېرستېتى ) ئالىم تۇرسۇن ( مۇھىت ئىلمى ، جۇڭگو ) ئابدۇسالام جالالىدىن (جۇغراپىيە، ياپونىيە) ئابدۇقادىر تاش ( ئاخبارات ، ئامېرىكا )…

مۇسابايوۋ ۋە ئۇنىڭ سودا كارخانىسى

شىرىپ خۇشتار 1. قىسقىچە بايان 19-ئەسىرنىڭ دەسلەپكى يېرىمى يەنى 1848-يىلىدىن باشلاپ، شىنجاڭدىكى بىر قىسىم ئۇيغۇر سودا-سانائەتچىلەر ئىگىلىك تىكلەشتە دۇنياغا يۈزلىنىپ، تىجارەت پائالىيىتىنى رۇسىيە، ئوتتۇرا ئاسىياغىچە كېڭەيتىپ، تاشكەنت، ئالمۇتا، ئەنجان، سىرۋالىسكى، زەيسەن، موسكۋا، قازان قاتارلىق شەھەرلەردە سودا سارايلىرىنى قۇردى. ئۇنىڭدىن باشقا…

قاش ۋادىسىدىكى قەدىمىي يۈرت- سۇپىتاي

مىركايىل نۇرئالىم ئىلى ۋادىسى ئۆز بېشىدىن سانسىزلىغان بوران- چاپقۇنلارنى ئۆتكۈزۈپ ئۇزۇن تارىخى زامانلاردىن گۈللىنىش، خارابلىشىش يەنە گۈللىنىش يەنە خارابلىشىشىدەك جەريانلارنى ئۆتكۈزدى. بۇ گۈزەل زېمىنغا تارىختىن بۇيان ھونلار، ساكلار، ياۋچىلار، تۈركلەر، ئۇيسۇنلار، موڭغۇللار ۋە ئىسمى تارىخى خاتىرىلەرگە ئىلىنمىغان قانچە سىياسىي كۈچ…