ئۇيغۇر

«قۇتادغۇ بىلىگ» كە كىرىش

رەشىد رەھمەتى ئارات تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان رەشىد رەھمەتى ئارات قازان تاتارلىرىدىن يىتىشىپ چىققان دۇنياۋى نوپۇزغا ئىگە مەشھۇر تۈركولوگ. ئۇ 1900- يىلى قازان شەھرىنىڭ غەربىي شىمالىدىكى كونا ئۈجۈمدە تۇغۇلغان. 1906- 1910- يىللاردا باشلانغۇچ تەربىيىسىنى ئالغان. 1913- يىلى قىزىليار شەھرىدە ئوتتۇرا…

بىرۇنىنىڭ تارىخ قارىشى

يۈسۈپجان ياسىن بىرۇنىنىڭ تولۇق ئىسمى ئەبۇل رەيھان مۇھەممەد ئىبن ئەھمەد ئەل — بىرۇنى ئەل– خارەزمى. ئۇ 973- يىلى خارەزمدىكى كاس ۋىلايىتىدە تۇغۇلۇپ، 1051- يىلى غەزنە شەھىرىدە ئالەمدىن ئۆتكەن. بىرۇنى پەن ساھەسىدە مىللىي ھېسيات، دىنىي خائىش ۋە ئىدىئولوگىيەلىك مائىللىقتىن يىراق تۇرۇپ،…

قۇتبۇللا خوجام ۋە ئۇنىڭ مازىرى

مۇھەممەدئىمىن قۇربان تۇغلۇق چاقماق دەريا ۋادىسىنىڭ غەربىدە ، قىزىل دەرياسىدىن بۇ ۋادىغا سۇ كېلدىغان قەدىمى ھەم مەشھۇر ئۆستەڭ __ ئاۋات ئۆستىڭنىڭ جەنۇبى قىرغىقى ، قەشقەر_ ئۈرۈمچى تاشيۇلىنڭ غەرىب تەرپىدە <<قۇتبۇللا خوجام >> نامىدا ئاتىلىپ يىراق – يېقىنغا مەشھۇر بولغان بىر…

تىمۇرىيلار دەۋرىدىكى مەشھۇر تارىخچى خاندەمىر

يۈسۈپجان ياسىن 15-ئەسىردە تىمۇرنىڭ ئەۋلادلىرى تەرىپىدىن يارىتىلغان ئىجتىمائىي ۋە مەدەنىي مۇھىت نەتىجىسىدە سەمەرقەند بىلەن ھېرات پەن ۋە مەدەنىيەتنىڭ مۇھىم مەركىزىگە ئايلانغان ئىدى. بۇ ئەسىرنىڭ ئالدىنقى يېرىمىدا سەمەرقەندتە تەبىئىي پەن ناھايىتى گۈللەنگەن، كېيىنكى يېرىمىدا بولسا ھېراتتا ئىجتىمائىي پەن ۋە سەنئەت بەكلا…

‹تۈركى تىللار دىۋانى› دىن تاللانغان پارچىلار

1-ماقال-تەمسىللەر 1. ئەدەب-ئەردەم بېشى تىل. 2. ئەندىك مېھمان ئۆي ئىگىسىنى ھۆرمەتلەر. 3. ئوت دىگەنگە ئېغىز كۆيمەس. 4. قوش قىلىچ بىر قىنغا سىغماس. 5. يىراق يەر خەۋىرىنى كارۋان كەلتۈرەر. 6.ئاتا بالىسى ئاتىسىدەك تۇغۇلار. 7. قاننى قان بىلەن يۇغىلى بولماس. 8. كۆزدىن…

سىرلىق كۆل-سايرام كۆلى

سايرام كۆلى تەڭرى تاغلىرىنىڭ غەربى شىمالىغا ، بورتالا شەھىرىنىڭ غەربى جەنۇبىغا جايلاشقان. كۆلنىڭ تۆت ئەتراپىنى تاغلار ئوراپ تۇرىدۇ. كۆلىنىڭ شىمالي قىرغىقى بىر ئاز تىك، قالغان ئۈچ تەرىپىنىڭ يانتۇلۇق بىر قەدەر تەكشى. ئەتراپتىكى 26 تاغ بۇلىقى ۋە پەسل خاراكتىرلىك 20 نەچچە…

ئۇيغۇردىن پەخرلىنىش نىمىدىگەن سۈيۈملۈك

پەرھات مۇھەممەتئىمىن قانچىلىغان تارىخى مۇساپە ۋە تالايلىغان دەۋىر ئۆزگىرىشلىرى،ئەزەلدىن تەڭرى تېغىنىڭ جەنۇب -شىمالىنى مەركەز قىلىپ ياشاپ كىلىۋاتقان ، ئىشچان ،ناھايتى ساددا ۋە تىرىشچان ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مىڭ يىللاپ تارىخى ئۆزگىرىشىلىرىنى ئۆزىگە مۇجەسسەملەپ، نۇرغۇنلىغان ئىجتىمائى ئۆزگىرىش ۋە تالايلىغان دەۋىر بۇرلىشلىرىنى قولغا كەلتۈرىشىمىزگە…

ئۇيغۇر مۇقاملىرى توغرىسىدا نەشىر قىلىنغان كىتاپلار

ئۇيغۇر مۇقامى ‹‹دۇنيا غەيرى ماددى مەدىنيەت مىراسلىرى›› قاتارىغا كىرگەندىن كېيىن، جەمئىيەتتە بىردىن مۇقام قىزغىنلىقى قوزغالدى. مۇقام تەتقىقاتىمىزنىڭ يەنىمۇ چوڭقۇرلىشىغا پايدىسى بولار دىگەن مەقسەتتە مۇقام توغرىلىق ئېلان قىلىنغان كىتاپلارنىڭ تىزىملىكىنى يوللاپ قويدۇم. ئۇيغۇر تىلىدا نەشىر قىلىنغان كىتاپلار: 1.‹‹ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقام…

ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت چىقىرىلغان كىتابلارنىڭ تىزىملىكى

تىزىملىك تۇرغۇزغۇچى: گۈلرۇخ 1.سۇلايمان سايىت: «ئۇيغۇر تىلى» .ئۈرۈمچى: شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى ، 2002-يىلى 10-ئاي (158بەت). 2.تۇرسۇن روزى: «ئۇيغۇر تىلىدىن ئومۇمىي تەكرار». ئۈرۈمچى:شىنجاڭ پەن-تېخنىكا سەھىيە نەشىرىياتى،2001-يىل 1-ئاي (180بەت). 3.سۇلايمان سەپەر: « ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى» .ئۈرۈمچى: شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى، 2000-يىلى 1-ئاي…

ئۆزبېك خەلق چۆچىكى «ئۇر توقماق» بىلەن ئۇيغۇر خەلق چۆچىكى «ئۇر توقماق» ئۈستىدە دەسلەپكى سېلىشتۇرما

ئابلاجان يۈسۈپ تەھۇر سېلىشتۇرما ئەدەبىيات ــ دۆلەت ۋە مىللەت چېگرىسىدىن ھالقىپ كەتكەن ھالدا تۈرلۈك ئەدەبىيات ھادىسىلىرىنى سېلىشتۇرۇپ بىر قانچە مىللەتلەر ئەدەبىياتى ئارىسىدىكى ئۆز ئارا تەسىر كۆرسىتىش ياكى ئوخشاشلىق قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەرنى تەتقىق قىلىپ، ئەدەبىيات ئىلمى ۋە مەدەنىيەت ئىلمى تەقەززا بولغان خۇسۇسىيەتلەرنى…

زوردۇن سابىرنىڭ ھايات مۇساپىسى

مۇھەممەد ھوشۇر غۇلجا شەھرىنىڭ شەرقىي جەنۇبىغا 33 كىلىومېتىر كېلىدىغان ھەيۋەتلىك ئابرال تاغلىرىنىڭ ئېتىگىدە ھاۋاسى ساپ، سۈيى ئەلۋەك، يېرى مۇنبەت بىر كەنت بار. ئىلگىرى بۇ يەر غۇلجا ناھىيەسىنىڭ بايتوقاي يېزىسىغا قاراشلىق بولۇپ ساقى يۈزى، تۆۋەنكى ئون دىگەن ناملار بىلەنمۇ ئاتالغان. «مەدەنىيەت…

ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى 100 مەشھۇر ئەسەرنىڭ تېزىملىكى

كېرىمجان ئابدۇرېھىم (بۇ ئەسەرلەرنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك 20-ئەسىردە يېزىلغان ئەسەرلەر) ئانا يۇرت : زوردۇن سابىر ئىز : ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئويغانغان زېمىن : ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر قۇم باسقان شەھەر : مەمتىمىن ھوشۇر ئىزدىنىش : زوردۇن سابىر مەھمۇد قەشقەرى : پەرھاد جىلان ئابدۇقادىر داموللا…