ئۇيغۇر تارىخى

يالقۇن روزى 2007 – يىلى رۇسىيىنىڭ ئارخېئولوگىيە ساھەسىدىكى ئەڭ چوڭ خەۋەر پۇر باجىن-لايدىن ياسالغان قەلئە توغرىسىدىكى خەۋەر بولدى . بۇ خەۋە رۇسىيىنىڭ ئاخبارات ۋاسىتىلىرى ئارقىلىق دۇنياغا جاكارلانغاندىن كېيىن پۈتكۈل دۇنيانىڭ نەزىرى پۇرباجىنغا تىكىلدى . رۇسىيە ئاخبارات ۋاسىتىلىرى پۇرباجىننى «ئورخۇن ئۇيغۇر…

ﺋﺎﻗﺴﯘ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻧﺎﻣﻨﯩﯔ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺸﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺧﯩﻠﻤﯘ ﺧﯩﻞ ﻛﯚﺯﻗﺎﺭﺍﺷﻼﺭ ﺳﺎﻗﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺑﯩﺮﻗﻪﺩﻩﺭ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﻐﯩﻨﻰ ﺗﯚﯞﻩﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺧﯩﻞ ﻗﺎﺭﺍﺵ ﺋﻮﻣﯘﻣﻼﺷﻘﺎﻥ. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﯩﺴﻰ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺳﯘﻧﯩﯔ ﻛﯚﭘﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎﻥ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺵ: ﺑﯘ ﮬﻪﻗﺘﻪ 1763- ﻳﯩﻠﻰ ﻓﯧﯔ ﭼﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ «…

ﺋﺎﻗﺴﯘ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻧﺎﻣﻨﯩﯔ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺸﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺧﯩﻠﻤﯘ ﺧﯩﻞ ﻛﯚﺯﻗﺎﺭﺍﺷﻼﺭ ﺳﺎﻗﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺑﯩﺮﻗﻪﺩﻩﺭ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﻐﯩﻨﻰ ﺗﯚﯞﻩﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺧﯩﻞ ﻗﺎﺭﺍﺵ ﺋﻮﻣﯘﻣﻼﺷﻘﺎﻥ. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﯩﺴﻰ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺳﯘﻧﯩﯔ ﻛﯚﭘﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎﻥ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺵ: ﺑﯘ ﮬﻪﻗﺘﻪ 1763- ﻳﯩﻠﻰ ﻓﯧﯔ ﭼﻰ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ «…

يولۋاس مۇھەممەتئىمىن مىلادىيە 1887-يىلى گېرمانىيە بېرلىن ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پروفېسسورى، مەشھۇر جۇغراپىئون، شەرقشۇناس زىچ خوفىن دېڭىز يوللىرى ئېچىلىشتىن ئىلگىرى غەرب بىلەن شەرقنىڭ بارلىق ئالاقىلىرىنى تۇتاشتۇرىدىغان قەدىمكى قورۇقلۇق يولىنىڭ نامىنى ناھايىتى چىرايلىق نام بىلەن، يەنى «يىپەك يولى» دېگەن نام بىلەن ئاتىدى. شۇنىڭدىن باشلاپ…

ئوسمان فىكرى سەرتكايا تۈركىيىدىكى بىرقانچە كۈتۈپخانىدا ئىسلامىيەت دەۋرىدە قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى بىلەن يېزىلغان ھۆججەتلەر ۋە بەزى ئۆرنەكلەر ساقلىنۋاتىدۇ. ئىسلامىيەت دەۋرىدە يېزىلغان بۇ ھۆججەتلەرنىڭ تىلى قەدىمكى ئۇيغۇرچە ئەمەس، بەلكى شەرق تۈركچىسى (ئۇيغۇر چاغاتايچە) ۋە شىمال تۈركچىسى (قىپچاقچە) ئالاھىدىلىككە ئىگە. تۈركىيىدىكى كۈتۈپخانلاردا…

ﻛﻮﻝ ﺑﻮﻳﻼ-ﺗﻪﺭ ﯞﻩ ﺗﻪﺭ ﺧﻪﻥ ﻣﻪﯕﮕﯘ ﺗﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﭘﯘﺗﯘﻟﮕﻪﻥ ﺋﯘﭼﯩﻨﭽﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﻟﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺋﻮﺭﺧﯘﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﭽﯩﺴﻰ ھىسابلىنىدۇ. ﻛﻮﻝ ﺑﻮﻳﻼﺩﯨﻦ ﻛﻪﻳﯩﻦ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﻮﻏﻠﻰ ﻣﯘﻳﯘﻧﭽﯘﺭ ﻗﺎﻏﺎﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻧﻪﯞﺭﯨﺴﻰ ﺋﯩﺪﯨﮕﻪﻧﻠﻪﺭ ﺋﺎﺭﻗﺎ-ﺋﺎﺭﻗﯩﺪﯨﻦ ﻗﺎﻏﺎﻧﻠﯩﻖ ﺗﻪﺧﺘﯩﮕﻪ ﺋﻮﻟﺘﯘﺭﯗﭖ، ﺋﻮﺭﺧﯘﻥ ﯞﺍﺩﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﻰ يېڭى ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺕ ﻳﻮﻟﯩﻐﺎ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻛﯩﺮﮔﻪﻧﯩﺪﻯ،…

ئۇيغۇر كلاسسىك مائارىپى ئۇرخۇن، شامان ۋە مانى دەۋرى (552 – 844 – يىللار)، ئىدىقۇت مائارىپى دەۋرى (850 – 1250 – يىللار) ۋە بۇددىزم مائارىپى دەۋرى (75 – 992 – يىللار) جەريانلىرىدىن ئۆتۇپ، كېيىن قەشقەر مەركەز قىلىنغان قاراخانىلارنىڭ ئىسلامىيەت مائارىپى دەۋرى…

مىللىتىمىزنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىنى ئەسلىگىنىمىزدە، ئۈچ ۋىلايەت مىللى ئىنقىلابىنى تىلغا ئالماي تۇرالمايمىز ،مىللى ئارمىيەنى تېخىمۇ تىلغا ئالماي تۇرالمايمىز .ھازىرقى شىنجاڭدا بار بولغان مىللى قىسىملار دەل ئۈچ ۋىلايەت مىللى ئارمىيسىىدىىن قىلىپقالغان قىسىملاردۇر.ئەينى ۋاقىتتىكى مىللى ئارمىيەنىڭ كىلىش مەنبەسى كۆپ،تەركبى قىسمى مۇرەككەپ ،…

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ئىسلامىيەت ھەققىدىكى كۆپ ئەسەرلىك ئىلمىي تەتقىقات نەتىجىلىرىنىڭ ئاقىلانە يەكۈنلىرى ئىسلامىيەت ھادىسىسىنىڭ ئەينى يىللاردىكى نۇقۇل دىنىي ـ ئىسلاھاتچىلىق ھەرىكىتى،ياكى نوقۇل ئىسلامىيەت ئىلاھىيەتچىلىكى ئېتىقادى كاتېگورىيلىرى بىلەن چەكلىنىپ قالمايدىغان تېخىمۇ كەڭ كاتېگورىيلىك قىممەتكە ـ ئىسلامىيەت قىممىتىگە ئىگە ئىكەنلىكىنىتەستىقلىدى.ۋەھالەنكى،ئسىلامىيەت مەدەنىيىتى تېگى ـ…

قايماق- كالا ، ئۆچكە ، قوي قاتارلىق ھايۋانلارنىڭ سۈتىدىن ئېلىنىدىغان ھەر خىل ۋىتامىنلارغا تويۇنغان بىر خىل ئەلا سۈپەتلىك ياغ بولۇپ ، ئۇ قەدىمكى ۋە بۈگۈنكى ئۇيغۇر تىبابەتچىلىكىدە بىرىنچى دەرىجىلىك ھۆل تەبىئەتلىك ئىسسىق بولۇپ ، كونىرىغانچە ئىسسىقلىقى بىلەن ھۆللۈكى كېمىيىدۇ ۋە…

19-ئەسىرنىڭ كىيىنكى يېرىمى ۋە 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا سىۋىن ھېدىن ( 1865-1951 ) ، سىتەيىن ( 1862-1930 ) ۋە پائول پىللىئوت ( 1945-1978 ) قاتارلىقلار ئىلگىرى ۋە ئاخىر تارىم ۋە جۇڭغار ۋادىلىرىدا كۆپ قېتىم ئارخىئولوگىيىلىك قىدىرىپ تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىپ ، زور مۇۋەپپىقىيەتلەرگە…

زۇلھايات ئۆتكۈر 1890-يىللىرىدىن باشلاپ شىۋېت ئېكىسپىدىتسىيىچىلىرىنىڭ قەدىمى زىمىنىمىزغا تەككەن بولۇپ،سۋېن ھېدىن(1865-1952)تۇنجى قېتىم ھىمالايا تېغىدىن ئۆتۈپ ئوتتۇرا ئاسىياغا ئېكىسپىدىتسىيە سەپىرىدە بولغان تۇنجى شىۋېتىسىيىلىك ئېكىسپىدىتسىيىچى.ئۇ تۇنجى قېتىم 1893-،1897 يىللىرى تارىم ئويمانلىقى، پامىر ئىگىزلىكى تەكلىمان چۆللىكىدە قېدىرىپ تەكشۈرۈشتە بولغان بولۇپ، شۇندىن كېيىن ئۇ…