ئۇيغۇر تارىخى

ئابدۇقادىر جالالىدىن كىتاب مېنىڭ دۇنيانى كۆزىتىشتىكى ۋاستەم بولۇپ قالدى. گەرچە بۇ ئۈزۈل – كېسىل ھەم ئەمەلىي كۆزىتىشكە كىرمىسىمۇ، ھەرھالدا ئاز – تولا قىممەتكە ئىگە كۆرۈش بۇلۇڭى بولالايدۇ. پەخەس بولمىغاندا، مەتبۇئات كىشىنى تۇيۇق يولغا، ئۆلۈك پىكىر ئادىتىگە باشلاپ قويىدۇ. ئەمما ۋىجدان،…

يۇرتىمىز تارىخىدا قوللىنىلغان بىر قىسىم ئۆلچەم بىرلىكلىرى ھازىر ئىستېمالدىن قالغان بولسىمۇ، ئۇلار مەدەنىيەت خەزىنىمىزدىكى دۇردانىلەر سۈپىتىدە مەلۇم تەتقىقات قىممىتىگە ئىگە. شۇڭا ياشلىرىمىز ۋە تەتقىقاتچىلىرىمىزنىڭ ئالاقىدار ماتېرىياللاردىن پايدىلىنىشىغا ياردىمى بولار دېگەن ئۈمىدتە توپلىغانلىرىمنى جامائەتچىلىكنىڭ ھۇزۇرىغا سۇندۇم: چىڭ سۇلالىسىدىن ئىلگىرى شىنجاڭدا مۇساپىلەرنى…

تۇران ئاتالغۇسى تارىختىن بۇيان ئىككى خىل مەزمۇنغا ئىگە بولۇپ كەلدى . ف . ئېنگېلس “تۇران” ئاتالغۇسىنى جۇغراپىيىلىك نام سۈپىتىدە ، “تۇرانلىقلار” ئاتالغۇسىنى خەلقلەر —- —- ئىنسان تۈركۈمى نامى سۈپىتىدە ئىشلەتكەن . “بۈيۈك لۇغەت ۋە ئېنسىكلوپېيدىيە” دە : “تۇران — تۈركى…

لاپچۇق ئۇزۇن تارىخقا ئىگە قەدىمى شەھەرلەرنىڭ بىرى. ئۇ قۇمۇل شەھىرىنىڭ 60 كىلومېتىر غەربىي جەنۇبىدىكى يارلىقلار ئارىسىغا جايلاشقان. ئالتۇزاق دېھقانچىلىق مەيدانىنىڭ بۈگۈر كەنتى ئىلى كۆل ئىشلەپچىقىرىش ئەترىتىنىڭ شەرقىي شىمالىدىكى تايزاڭ بۇلاقلىرىدىن ھاسىل بولغان چوڭ بىر ئۆستەڭ لاپچۇقنىڭ ئوتتۇرىسىدىن كېسىپ ئۆتۈپ، قارادۆۋە…

تۇرسۇن ياسىن قەدىمقى ۋادا -ئىلى ۋادىسى ئۆزىنىڭ تالاي زور ۋەقەلەرنى بېشىدىن كەچۈرگەن تارىخىي جايلىرى ۋە بۇ زور ۋەقەلەرنىڭ جانلىق شاھىدى بولغان مول مەدىنىي مىراسلىلىرى بىلەن مەملىكىتىمىزنىڭ ئىچى -سىرتىدىكى تارىخچىلارغا مەشھۇردۇر.بۇ ۋادىنى ئېچىش ۋە گۈللەندۈرۈشتە ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشقان قەدىمقى ئۇيغۇرلار ۋە…

غالىب بارات ئەرك يېقىنقى يىللاردىن بېرى مەملىكەت مىقياسىدا قوزغالغان كروران قىزغىنلىقى كىشىلەرنى قىزغىن بىر تېمىغا جەلپ قىلماقتا ، ئۇ بولسىمۇ كروراننىڭ نوپۇسى قانچىلىك؟ ئۇلار نەگە كەتكەن ؟ زامانىمىزدا ئۇلارنىڭ ئەۋلادلىرى بارمۇ؟ دېگەندىن ئىبارەت. بۇ ماقالىمىزدا ئەنە شۇ سوئاللارغا جاۋاب ئىزدىنىدۇ…

ياقۇت جۇمھۇرىيىتى رۇسىيە فىدىراتسىيىسى قارمىقىدىكى جۇغراپىيلىك جەھەتتىن ياۋرو-ئاسىيانىڭ ئەڭ شەرقى شىمالىغا، تېنچ ئوكياننىڭ غەربى شىمالى قىسمى بىلەنشىم الى مۇز ئوكياننىڭ ئۇچرىشىش نۇقتىسىغا جايلاشقان تاغلىق ۋە ئىپتىدائىي ئورمانلىق بىلەن قاپلانغان كىلىماتى ئىنتايىن سوغۇق جۇمھۇرىيەت بولۇپ، زىمىنىدا مول ياغاچ ماتېرىياللىرى بولغانلىقتىن دۇنيانىڭ…

كىتاپ « دۇنيا تارىخى تىزىسلىرى— جانلىقلار ۋە ئىنسانىيەتنىڭ قىسقىچە تارىخى » ئەنگىلىيەلىك ئەپەندى(1866~1946) نىڭ ئەسىرى بولۇپ، كىتاپتا يەر شارىنىڭ شەكىللەنگەن ۋاقتىدىن تارتىپ 1-دۇنيا ئۇرۇشىغىچە بولغان تارىخ ، يەنى دۇنيادىكى ھەرقايسى مۇھىم مەدىنىيەتلەرنىڭ تەدرىجى تەرەققىيات جەريانى، ئىنسانلار قولغا كەلتۈرگەن مۇۋەپپەققىيەتلەرى ۋە…

دىنىس سئنور (ئامئرىكا) تارىختا ئوتتۇرا ئاسىيا ياۋرۇپا- ئاسىيا مىللەتلىرى ھەتتا مۇڭغۇللارمۇ ھۇنلارغا ئوخشاش ۋەھشىي، جەسۇر، تەڭداشسىز جەڭچى دېگەنگە ئوخشاش مەنىداش سۆزلەر بىلەن ئاتالغان ئەمەس. خۇددى گئرمانلاردىكى ۋاندالىدىلاردەك بىزگە ئىلگىرى كۆرىلىپ باقمىغان Vadalism (ۋەھشىيلىك) دئگەنگە بىر ئاتالغۇ قالدۇرۇپ كەتكەنىدى. «ھۇن» دئگەن…

غالىب بارات ئەرك ئۇيغۇرلار قەدىمكى دەۋردە تەرەققى قىلغان شەرق خەلقلىرىدىن بىرى ئىدى، ئەمما يېقىنقى 3- 4 ئەسىردە تەرەققىياتى ئەڭ قالاق ھالەتكە چۈشۈپ قالدى، بۇ زادى نىمە ئۈچۈن؟ 1 . تەرەققىياتنىڭ ئالدىنقى شەرتى تېنچلىق بولمىغان تارىخ بەتلىرىنى ۋاراقلايدىغان بولساق بىلەلەيمىزكى 1600-…

ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﯨﻤﻪ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺑﯧﻜﯩﻨﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﯞﻩ ﺳﻮﻏﯘﻕ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﻪﺭ ﺋﯘﺭﯗﺷﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻟﯩﺸﯩﭗ، ﻳﯧﯖﻰ ﻳﯧﻘﯩﻨﻠﯩﺸﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﺗﻪﯕﭙﯘﯕﻠﯩﺸﯩﺶ ﺩﻩﯞﺭﯨﮕﻪ ﻗﻪﺩﻩﻡ ﻗﻮﻳﯘﯞﺍﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺑﯧﺸﺎﺭﻩﺕ ﺑﻪﺭﻣﻪﻛﺘﻪ. ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ « ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ » ﺑﻪﺵ ﺋﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ « ﭼﯚﻛﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻥ ﻛﯧﻤﻪ »ﺩﻩﻙ ﺧﺎﺭﺍﺑﯩﻠﯩﻘﺘﯩﻦ، « ﺋﻪﺳﮭﺎﺑﯘﻟﻜﻪﮬﻒ »ﺩﻩﻙ ﺋﯘﺯﺍﻕ ﯞﺍﻗﯩﺖ ﺳﻮﺯﯗﻟﻐﺎﻥ…

ئەلى غۇپۇر نورۇز بايرىمى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇزاق تارىخىي تەرەققىياتلار جەريانىدا مەدەنىيەت يارىتىش ۋە مەدەنىيەت قوبۇل قىلىش ئاساسىدا شەكىللەندۈرگەن، شۇنداقلا ئەجدادتىن ئەۋلادقا داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان ئاممىۋى ئاساسى كۈچلۈك، قەدىمىلىككە ۋە ئومۇمىيلىققا ئىگە ئەنئەنىۋى بايراملىرىنىڭ بىرى. مەزكۇر ماقالىدە، نورۇز بايرىمىنىڭ كېلىپ چىقىشى ۋە تەرەققىيات…