ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

يېقىندا ،بىنادا ئولتۇردىغان بىر ئاغىينەمنىڭ ئاغزىدىن مۇنداق بىر گەپنى ئاڭلاپ قالدىم.ئەتىيازدا كىشىلەرنىڭ ئورمان قۇيۇش مەزگىلى يىتىپ كەلگەندە،ئاغىينەم ئىشىك ئالدىنىڭ مەنزىرسىنى كۆركەم قىلىش ھەم ئۇنىڭدىن ئۈنۈملىك پايدىلنىش مەقسىتىدە ئۈزى ياخشى كۈرىدىغان ئۈژمە كۈچىتىدىن بىر تۈپ كۈچۈرۈپ قويۇپتۇ.ئىككى كۈن بۇلا بولماي بۇ…

مۇھەممەد قادىر بارخان تارىخى ئاتالغۇ «قارا» مەھمۇد قەشقەرى بوۋىمىز «تۈركى تىللار دىۋانى»دا تىلغا ئېلىپ ئۆتكەن «يۇقۇرى چىن، ئوتتۇرا چىن ۋە تۆۋەن چىن»؛ ئابدۇشۇكۈرمۇھەممەتئىمىن «چىن ۋە ماچىننىڭ جۇغراپىيىلىك ئۇقۇم دائىرىسى»؛ سۇلتان ساتۇق ئابدۇلكېرىم بۇغرا قاراخاننىڭ «مەن ئالىپ ئەرتۇڭا (ئەفراسىياپ)نىڭ ئەۋلادىمەن…» دېگەن…

ئاپتورى: سەلجۇق سىلسۇپەر (تۈركىيە) ئىزاھات:ماقالىدا مەتبەئە تېخنىكىسنىڭ ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن ئىجات قىلىنغانلىقى بىر قىسم تەتقىقاتچىلارنىڭ ئىزدىنىشلىرى ئاساسدا يورۇتۇپ بېرىلىدۇ. مەتبەئە تىخىنىكىسنىڭ ئىجات قىلىنىشى نەشىرىيات ۋە ئاخباراتچىلىق تارىخى بويىچە، كۈلتۈر ۋە مەدەنىيەت تەرەپتىنمۇ ئىنتايىن مۇھىم بولغان بىر ھادىسدۇر. غەرپلىكلەر مەتبەئە تېخنىكىسنى ئىجات…

ئابدۇرېھىم دۆلەت ساۋاتلىق ئۇيغۇرلار ئىچىدە نۇزۇگۇمنى بىلمەيدىغانلار بولمىسا كېرەك، ھېچبولمىغاندا ئاڭلاپ باققان بولۇشىمىز مۇمكىن. ئەمما نۇزۇگۇم تېمىسىنىڭ ئوخشىمىغان دەۋىردە، ئوخشىمىغان يازغۇچىلار تەرىپىدىن، ئوخشىمىغان ژانىردا قايتا – قايتا يېزىلغانلىقىنى بەلكىم خېلى كۆپ ساندىكى كىشىلەر بىلمىسەكېرەك. ھەر قانداق مىللەت ئۆزىنىڭ قەھرىمانىدىن چەكسىز…

ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯘﻛﯜﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﻮﻡ ﺭﺍﻳﻮﻧﯩﻤﯩﺰﺩﺍ ﺗﻮﭘﻠﯩﺸﯩﭗ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻏﻮﻟﻠﯘﻕ، ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﯞﻩ ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﻮﻣﯩﻴﻪ ﮬﻮﻗﯘﻗﻰ ﻳﯜﺭﮔﯜﺯﮔﯜﭼﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ. ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ، ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎﺭ ﭼﻮﯓ ﺷﻪﮬﻪﺭﻟﯩﺮﯨﺪﻩ ﺧﯩﺰﻣﻪﺕ ﯞﻩ ﺗﯩﺠﺎﺭەﺕ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﺟﯘﯕﮕﻮﺩﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ، ﻗﺎﺯﺍﻗﯩﺴﺘﺎﻥ، ﻗﯩﺮﻏﯩﺰﯨﺴﺘﺎﻥ، ﺋﯚﺯﺑﯧﻜﯩﺴﺘﺎﻥ، ﺗﺎﺟﯩﻜﯩﺴﺘﺎﻥ، ﺗﯜﺭﻛﻤﻪﻧﯩﺴﺘﺎﻥ (ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﺑﺎﻳﺮﺍﻡ ﺋﻪﻟﻰ ﺭﺍﻳﻮﻧﻰ)،…

ئابدۇلئەھەد ئابدۇرەشىد بەرقى خەرىتىگە قارىسىڭىز ئېلىمىزنىڭ دەل ئوتتۇرىسىدا ئوتتۇرا تۈزلەڭلىك مەدەنىيىتىگە ۋەكىللىك قىلىدىغان گۈزەل خېنەن ئۆلكىسى سوزۇلۇپ ياتىدۇ.خېنەن ئۆلكىسىنىڭ زېمىنىنىڭ شەرقى يان بۆلىكى ئاساسەن پايانسىز تۈزلەڭلىك،يۇقىرى سۈرئەتلىك تاشيولنى بويلاپ سەپەرگە چىقسىڭىز ئۆزىڭىزنى پايانسىز بۇغدايلىق ئىچىدە كېتىۋاتقاندەك ھېس قىلىسىز.بولۇپمۇ جېڭجۇ-كەپفېڭ-شاڭچيۇ يۇقىرى…

نۇرمۇھەممەت توختى كۈنەستېكىن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە، بۇددىزمنىڭ قەدىمكى قوچۇ رايونىغا تارقىلىشى ۋە قوچۇ ئۇيغۇر خانلىقى قۇرۇلغاندىن كېيىنكى بۇددىزم مەدەنىيىتىنىڭ تەرەققىياتى بايان قىلىنىدۇ. ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: قوچۇ ئۇيغۇر خانلىقى؛ بۇددىزم 1. بۇددىزمنىڭ قەدىمكى قوچۇ رايونىغا تارقىلىشى «قوچۇ» (高昌) دېگەن نام غەربىي…

رەخمىتۇللا ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە، يېقىنقى يىللاردىن بېرى مەملىكەت ئىچى- سىرتىدىكى ئالىملارنىڭ قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى تەتقىقاتىدا قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىلىرىنى ئاساس قىلىپ، ئۇنى خەنزۇچە تارىخىي ئەسەرلەردىكى ئالاقىدار خاتىرىلەرگە بىرلەشتۈرگەن ھالدا، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ مىلادىيە 10- ئەسىردىن بۈگۈنگىچە، غەربتە ئالتاي تاغ…

ئەخمەتجان ھەسەن مۇھىم مەزمۇنى: ماقالىدە 17 – ئەسىردىن 20 – ئەسىرگىچە بولغان ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ناھايىتى زور تەسىرگەۋە كۆلەمگەئىگە مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسىنى تېخىمۇ روشەن يورۇتۇپ بېرىش، شۇنداقلا ئۇنىڭ ئەۋج ئېلىپ كىتىشىدىكى ئاساسىي سەۋەبلەرنى چۈشەندۈرۈپ بېرىش مەقسىتىدە، ئەينى دەۋردىكى مازار تاۋاپچىلىقى ھادىسىسى…

ئاپتور: ئالىيە ئەنۋەر قەدىمكى زاماندا دۇنخۇاڭ – ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرپاندىن باشقا يەنە بىر مەدەنىيەت مەركىزى بولغان. ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادى مۇشۇ جايدا 500 نەچچە يىلغا يېقىن ياشىغان ھەم نۇرغۇن قىممەتلىك مەدەنىيەت مىراسلىرىنى قالدۇرغان. نەچچە ئون يەردە ئۇيغۇرلارغا نەۋە بولغان بۇددا غارلىرى، ئۇيغۇر يېزىقىدىكى…

يالقۇن روزى تۈركىيەنىڭ ئەدەبىيات – سەنئەت ئەسەرلىرى بىلەن ئۇچرىشىش ئىمكانىيىتى ئاپتونۇم رايونىمىزدا 1980- يىللارنىڭ بېشىدا باشلانغان دېيىشكە بولىدۇ. ئەينى چاغدا رېشاد نۇرى گۈنتېكىننىڭ مەشھۇر ئەسىرى «چالىقۇشى» تۇرسۇنئاي ساقىم خانىمنىڭ ئىجتىمھاتى بىلەن ئانا تىلىمىزغا تەرجىمە قىلىنىپ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر…

شىرىپ خۇشتار 1. قىسقىچە بايان 19-ئەسىرنىڭ دەسلەپكى يېرىمى يەنى 1848-يىلىدىن باشلاپ، شىنجاڭدىكى بىر قىسىم ئۇيغۇر سودا-سانائەتچىلەر ئىگىلىك تىكلەشتە دۇنياغا يۈزلىنىپ، تىجارەت پائالىيىتىنى رۇسىيە، ئوتتۇرا ئاسىياغىچە كېڭەيتىپ، تاشكەنت، ئالمۇتا، ئەنجان، سىرۋالىسكى، زەيسەن، موسكۋا، قازان قاتارلىق شەھەرلەردە سودا سارايلىرىنى قۇردى. ئۇنىڭدىن باشقا…