ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

رەشىد رەھمەتى ئارات تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىغا ئاغدۇرغان داڭلىق تۈركولوگ رەشىد رەھمەتى ئاراتنىڭ بۇنىڭدىن 20 نەچچە يىل بۇرۇن ئۇيغۇرچىغا ئۆرۈلگەن ھەم 1989- يىلى شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادىمىيىسى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنىپ ئىچكى قىسىمدا تارقىتىلغان «چەتئەل ئالىملىرى – قۇتادغۇ بىلىگ ھەققىدە» ناملىق…

ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ئەڭ قەدىمقى زاماندىن تارتىپ شامان دىنىغا ئېتقات قىلىپ كەلگەندى. بۇدىن كۆك تەڭرىچىلىك دىنى دەپمۇ ئاتىلىپ.ھونلار دەۋرىدىن تارتىپ (مىلادىدىن بىرنەچچە ئەسىر بۇرۇنلا)مىلادىنىڭxئەسىرگىچە پۈتۈنتۈركى خەلىقلەرنىڭ كۆپ قېسىمى ئېتقات قىلىپ كەلگەن دىن بولغان. شەرقى ئۇيغۇرلار (ھازىرقى موڭغۇلىيە ۋە ئۇنىڭغا قوشنا بولغان…

يۈسۈپجان ياسىن مانى دىنى يەنە مانىچىلىك ياكى مانىخېزم دەپمۇ ئاتىلىدۇ. مىلادى 3- ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا ئىرانلىق مانى تەرىپىدىن يارىتىلغان بۇ دىننىڭ شۇ ۋاقىتقا قەدەر بىلىنگەن پۈتكۈل دىن سىستېمىلىرىنىڭ ھەقىقىي بىر سېنتىزى ئىكەنلىكى ئالغا سۈرۈلمەكتە. مانى دىنى ئەسلىدە زەردۈشت دۇئالىزمى، بابىلونىيە فولكلورى،…

غالىپ مۇھەممەد قارلۇق گۈزەللىككە ئىنتىلىش ئىنساننىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى. خەلقىمىز تارىختىن بۇيان گۈزەللىككە ئىنتايىن ئەھمىيەت بېرىپ كەلگەن، جۈملىدىن چاچ گۈزەللىكىگىمۇ ھەم شۇنداق. چاچنىڭ باشنى ئىسسىق – سوغۇقتىن ساقلاش رولى بولغاچقا، خەلقىمىز قەدىمىي ئانىلىق ئېتىقادنىڭ تەسىرىدە چاچنى ئاجايىپ يۈكسەكلىكتە ئۇلۇغلىغان. چاچنىڭ توختاۋسىز…

خەيرۇللا ئىسمەتۇللايوۋ(ئۆزبېكىستان) ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: بەگيار ئىلاۋە: 2011-يىلى 17-مارت كۈنى كەچتە«شىنجاڭ تېلېۋېزىيە ئىستا نسىسى» 2-قانىلى«مەدەنىيەت بوستانى»پىروگىراممىسىدا، مەشھۇر رومان «باھادىر نامە»نىڭ ئاپتۇرى، تونۇلغان يازغۇچىمىز ياسىنجان سادىق چوغلان بىلەن ئېلىپ بېرىلغان سۆھبەت كۆرسىتىلدى. سۆھبەت جەريانىدا يازغۇچىمىز ياسىنجان سادىق چوغلان ھېرمان ۋامبېرىنىڭ «بۇخارا ياكى ماۋەرائۇننەھىرتارىخى»ناملىق…

ھاجى نۇرھاجى 9- ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ 13 – ئەسىرگە قەدەر بولغان 300 يىللىق ئارىلىقتا ئۇيغۇر، ياغما ۋە تۈركىي تىللىق مىللەتلەرنىڭ قەدىمكى مۇقەددەس ئانا ماكانى بولغان غەربىي دىياردا ياغمىلار قاراخانىيلار ھاكىمىيىتىنى قۇردى. قاراخانىيلار سۇلالىسىنىڭ راسا گۈللەنگەن مەزگىللىرىدە ئۇنىڭ زېمىنى ھازىرقى تارىم…

ئابدۇقەييۇم مىجىت ئۇيغۇرلار ئالدىنقى ئەسىرنىڭ ئاخىرقى چارىكىدىن باشلاپ يېمەك– ئىچمەك تىجارىتىنىڭ بازارلىشىشىغا ئەھمىيەت بېرىشكە باشلىدى ھەمدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئىچىملىك سانائىتى يوقلۇقتىن بارلىققا كەلدى. بىر خىللىقتىن كۆپ خىللىققا قاراپ يۈزلەندى. 20– ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدىن باشلاپ ئۇيغۇرلارنىڭ ئىجتىمائىي تۇرمۇشىدا غايەت زور ئۆزگىرىشلەر يۈز…

جۇڭ جىنۋېن سېرىق ئۇيغۇر خەلق چۆچەكلىرى بىلەن ۋېنگر خەلق چۆچەكلىرىدىكى ئورتاق خۇسۇسىيەت ئالامەتلىرىنىڭ مەدەنىيەت ئاساسى ھەققىدىكى دەسلەپكى ئىزدىنىش ۋېنگر مىللىتى ياۋرۇپانىڭ دوناي دەرياسى بويلىرىدا ئولتۇراقلاشقان. بىراق ۋېنگر خەلق چۆچەكلىرى تىپىك ياۋرۇپا – ئاسىيا تۈسىگە ئىگە. نۇرغۇن ۋېنگر خەلق قوشاقلىرىنىڭ سيۇژىت…

ئابدۇقەييۇم مىجىت 1. مۇقەددىمە بېلىقچىلىق ـــ دەريا، كۆل، ساھىل، دېڭىزلاردا سۇ جانۋارلىرىنى بېقىش، تۇتۇش بىلەن شۇغۇللىنىشتەك ئىشلەپچىقىرىشى پائالىيىتىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئوۋچىلىق ئىگىلىكىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبىي قىسمى بولۇپ، كونا تاش قۇراللار دەۋرىنىڭ ئاخىرقى مەزگىللىرىدە پەيدا بولۇشقا باشلىغان. كونا تاش قوراللار دەۋرىنىڭ…

ئەمەك ئۈشەنمەز تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان قىسقىچە مەزمۇنى تۈرك تىلىنىڭ تارىخىي دەۋرلىرى تەتقىقاتىدا قۇرئان تەرجىمىلىرىنىڭ ئۆزىگە خاس بىر ئورنى ۋە ئەھمىيىتى بار. تەسىرى كۈچلۈك سۆز – جۈملىلەر بىلەن ئىشلەنگەن بۇ تەرجىمىلەردە ھەر بىر ئىپادە ئۈچۈن تۈرلۈك تەڭداش ئىبارىلەر قوللىنىلغان. بۇ…

ئابلىز مۇھەممەت سايرامى ئۇيغۇرلارنىڭ يىراق قەدىمكى ئەجدادلىرى تاش قوراللار دەۋرىدە تاشتىن، برونزا(كۈك مىس)قوراللىرى دەۋرىدە مىستىن، تۈمۇر قوراللىرى دەۋرىدە تۈمۇردىن ھەر خىل پىچاق ۋە خەنجەرلەرنى ياساپ، ئۇزاق تارىخىي جەريانلىرىدىكى ئىشلەپچىقىرىش- تۇرمۇش قايناملىرىدا ئۇنى كۈپ قېتىم ئىسلاھ قىلىپ، يېڭىلاپ، ئۈتكۇر، نەپس- كۈركەم،…

نۇرمەمەت توختى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ۋە ئۇيغۇر ئېتنىك تەركىبىگە سىڭىپ كەتكەن ئۇرۇقداش خەلقلەر ئوتتۇرا ئاسىيا مىللەتلىرى ئىچىدە ئولتۇراق تېرىم مەدەنىيىتىگە بۇرۇن قەدەم قويغان بۇلۇپ سودا-ئىقتىساد ۋە مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇش جەھەتتىكى ماھارىتى، شەھەر-قەلئە ھاياتى، يېزىق ۋە ئەدەبىي تىل جەھەتتە ئالدىنقى ئورۇندا تۇرغانلىقى. شامانىزمنى…