ئۇيغۇر

غوجىمۇھەممەد مۇھەممەدنىڭ «جان سەنىمى» شېئىرلار توپلىمىدىن بىر نەچچە پارچە *** ئەر كىشى ئۆلمىسە ياشىيالمايدۇ دەرد ئېقىپ تۇرۇپتۇ تام تۆشۈكىدىن، دېرىزە ئالدىدا مەن كىمنى كۈتەي. سۆيگۈنىڭ ئەرۋاھى چاقىردى مېنى، بىر قىزنىڭ باغرىدا شېرىن جان بېرەي. ئەر كىشى ئۆلمىسە ياشىيالمايدۇ، جەڭدە يا…

ئابلاجان ئۈمىديار قىسقىچە مەزمۇنى: ئۇيغۇر خەلقنىڭ 15-ئەسىردە ئۆتكەن مەشھۇر مۇتەپەككۇر شائىرى نەۋائى ئۆزىنىڭ 60يىللىق ھاياتى ۋە ئىجادىيىتىدە ئەدبىياتىمىز ئۈچۈن مەڭگۈلۈك ئۆرنەك بولغىدەك يۈكسەك بەدەئى نەمۇنە ياراتقان. نەۋائى ئەسەرلىرى يۇقۇرى بەدىئىي سەۋىيە ۋە يۈكسەك ئىستىتىك قىممەتكە، كۈچلۈك پەلسەپىۋى ئىدىيىۋى ئاساسقا، يۈكسەك…

مۇنەۋۋەر ھەبىبۇللا ﻣﯘﮬﻪررﯨﺮ ﺋﯩلاۋﯨﺴﻰ: ﻣﻪزﻛﯘر ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ ﻣﻪرﻛﯩﺰﯨﻲ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪر ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﯜرﻛﯩﻲ ﺗﯩﻞ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت دوﻛﺘﻮرى ﻣﯘﻧﻪۋۋەر ﮬﻪﺑﯩﺒﯘﻟلاﻧﯩﯔ 2003-ﻳﯩﻞ ﺋﯚﻛﺘﻪﺑﯩﺮدە ﺑﯧﻴﺠﯩﯖﺪا ﭼﺎﻗﯩﺮﯨﻠﻐﺎن «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺗﺎرﯨﺦ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﻰ 3-ﻧﯚۋەﺗﻠﯩﻚ ﻣﯘﮬﺎﻛﯩﻤﻪ ﻳﯩﻐﯩﻨﻰ»دا ﺋﻮﻗﯘﻏﺎن ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﮬﻪم ﺷﯘ ﻧﯚۋەﺗﻠﯩﻚ ﻳﯩﻐﯩﻨﺪا ﻣﯘﻧﻪۋۋەر ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ ﺑﻮﻟﯘپ…

ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر ﺋﻪﺟﺪادﻟﯩﺮﯨﻤﯩﺰدﯨﻦ ﻳﯧﺘﯩﺸﯩﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﻟلاﻣﯩﻠﻪرﮔﻪ ﮬﯚرﻣﻪت ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﯩﺰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﻳﺎﻟﻐﯘز ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮەر ﺗﯜرﯨﺪﯨلا ﺗﺎﻛﺎﻣﯘﻟﻠﯘﻗﻘﺎ ﻳﯧﺘﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻧلا ﻛﯘﭘﺎﻳﯩﻠﻪﻧﻤﻪي، ﺷﯘ دەۋر ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺗﯜرﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻤﯘ ﻳﯧﺘﯜﻛﻠﯜك دەرﯨﺠﯩﺴﯩﮕﻪ ﻳﻪﺗﻜﻪن ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر، ﺋﺎﻟﯩﻢ، ﺋﻪدﯨﺒﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻧﯘرﻏﯘن ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﻤﯩﺰ. ﺷﯘلار ﻗﺎﺗﺎرﯨﺪا…

ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر رﯨﯟاﻳﻪت ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﯩﭽﻪ، ﺋﯩﭙﺎرﺧﺎن لاﺗﺎﭘﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻗﯩﺰى ﺑﻮﻟﯘپ، دادﯨﺴﻰ ۋە ﻗﯧﺮﯨﻨﺪاﺷﻠﯩﺮى ﺟﻪﯕﺪە ﺧﯩﺰﻣﻪت ﻛﯚرﺳﻪﺗﻜﻪﻧﻠﯩﻜﺘﯩﻦ ﺧﺎن ﺋﯚزى ﺗﺎﻟلاپ ﺋﯘﻧﻰ ﺋﻮردﯨﻐﺎ ﺋﻪﻛﯩﺮﮔﻪن. ﺧﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﯜﻛﺴﻪك ﮬﯚرﻣﯩﺘﯩﮕﻪ ﺳﺎزاۋەر ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﻰ ﮬﺎﻣﺎن ﺋﯚزى ﺗﯘﻏﯘﻟﯘپ ﺋﯚﺳﻜﻪن ﻗﻪﺷﻘﻪرﮔﻪ ﺗﻪﻟﭙﯜﻧﮕﻪن. ﻳﯘرﺗﯩﻨﻰ زارﯨﻘﯩﭗ ﺳﯧﻐﯩﻨﻐﺎن؛…

ئۆمەرجان ھەسەن بوزقىر ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯩﯔ ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﺗﺎرﯨﺨﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ، دەپ ﻗﺎرﯨﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻣﯩﯖﺌﯚﻳﻠﯩﺮى ﻳﺎﻟﻐﯘز ﺋﻪﺟﺪادﻟﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﯩﺸﻠﻪﭘﭽﯩﻘﯩﺮﯨﺶ، ﺗﯘرﻣﯘش، ﺳﻪﻧﺌﻪت، ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد ۋە ﺋﯩﺪﯦﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﭘﯜﺗﯜن ﺗﺎرﯨﺨﯩﻨﻰ ﺋﯚزﯨﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺑﯩﺒﺎﮬﺎ ﺗﻪۋەررۈك ﺑﻮﻟﯘﭘلا ﻗﺎﻟﻤﺎي، ﻳﻪﻧﻪ ﻗﻪدﯨﻤﻜﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺑﯩﻨﺎﻛﺎرﻟﯩﻖ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎلاﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯚزﯨﺪە ﮬﺎزﯨﺮﻟﯩﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﭘﯜﺗﯜن…

ھۈسەنجان نامان *ﺑﯩﺰ ﺋﯘﻳﻐﯘرلاردا ﺑﯘرۇﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﻗﺎﺋﯩﺪە – ﻳﻮﺳﯘﻧﺴﯩﺰ، ﺋﻪدەپ – ﺋﻪﺧلاﻗﺴﯩﺰ، ﺑﻮﺷﺎڭ، ﺋﯘرۇﺷﻘﺎق، ﭼﯩﺪﯨﻤﺎس … ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻛﯚرﮔﻪﻧﺪە«ﻣﻪﺷﺮەپ ﻛﯚرﻣﯩﮕﻪن» ﺋﺎدەم ﺋﯩﻜﻪن دەﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﺎدەت ﺑﺎر. ******************* ﺋﯘﻳﻐﯘرلار ﻗﻪدﯨﻤﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮى ﺑﻮﻟﯘش ﺳﯜﭘﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪت ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺧﻪزﯨﻨﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﯚﭼﻤﻪس ﺗﯚﮬﭙﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﺷﻘﺎن. ﺋﯘﻳﻐﯘر…

ئابدۇقادىر ئابدۇۋايىت ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺧﻪﻟﻘﻰ ﺋﯘزاق ﺋﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻴﺎت ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا، ﭘﯜﺗﯜن دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﮬﻪﻳﺮان ﻗﺎﻟﺪۇرﯨﺪﯨﻐﺎن ﻛﯚﭘﻠﯩﮕﻪن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯘۋەﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜرﮔﻪن. ﺑﯘلارﻧﯩﯔ ﺑﻪزﯨﻠﯩﺮى ﺧﯘددى «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﻮن ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﻰ»ﻏﺎ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺗﺎﻛﺎﻣﯘﻟﻠﯩﺸﯩﭗ، ﺗﺎرﯨﺦ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻴﺎﺗﯩﻨﻰ ﺑﻮﻳلاپ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﮕﻪ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺑﻮﻟﺴﺎ، ﺑﻪزﯨﻠﯩﺮى ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ۋە ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﺎﻣﯩﻠلارﻧﯩﯔ…

ھۈسەنجان نامان ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﺮاﺳﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪە «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﻮن ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﻰ» دۇﻧﻴﺎ ﺟﺎﻣﺎﺋﻪﺗﭽﯩﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﺗﻮﻧﯘﻟﻐﺎن، ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﻛﯚزﮔﻪ ﺗﺎﺷﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪﯨﻐﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺑﺎﻳﻠﯩﻘﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﺮاﺳﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﻪﯕﮕﯜﺷﺘﯩﺮﯨﺪۇر. ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت – ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﮔﯜﻟﺘﺎﺟﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن «ﺋﻮن ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯘﻗﺎم» ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﺴﺎ، ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻛﯚﯕﻠﯩﮕﻪ ﺳﯜﻛﯜﺗﻜﻪ ﭼﯚﻣﮕﻪن ﺗﻪﻛﻠﯩﻤﺎﻛﺎن ﭼﯚﻟﻠﯜﻛﻰ…

م. فۇئاد كۆپرۈلۈ تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ۋە مۇتەپەككۇر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمەن فۇئاد كۆپرۈلۈ 20- ئەسىردە تۈركىيەنىڭ سوتسيال پەنلەر ساھەسىدە يىتىشكەن ئەڭ بۈيۈك ئالىمى. 1890- يىلى ئىستانبۇلدا تۇغۇلغان كۆپرۈلۈنىڭ نەسەبى ئوسمانلى ئىمپېرىيىسىنىڭ سۇلتانى…

ئابدۇلئەھەد ئابدۇرەشىد بەرقى مەن جوڭگۇ مىللەتلىرى ژۇرنىلى ئۇيۇشتۇرغان « بىزگە قانداق قىزلار كېرەك؟» دېگەن ماقالەمدە ئابدۇقادىر داموللامنىڭ « نەسھەتى ئامما» دېگەن ئەسىرىدىكى ئاياللارغا ئائىت بايانلاردىن نەقىل ئالغان ئىدىم. شۇنداقلا « شىنجاڭ ئاياللىرى » ژۇرنىلى ئۇيۇشتۇرۇپ يازغان « ئاياللار ۋە جەمئىيەت…

نەسرىدىن ئەپەندىنىڭ تارىخىي شەخس ياكى خەلق ئەدەبىياتىدىكى غايىۋى ئوبراز ئىكەنلىكى توغرىسدا خەلقئارادىكى نوپۇزلۇق تەتقىقاتچىلار ئارىسدا ئوخشاشمىغان قاراشلار بولغان، ھەتتا نەسرىدىن ئەپەندى لەتىپىلىرى تارقالغان رايونلاردىكى خەلقلەر ئۇنى ئۆز يۇرتىدا ياشىغان دانىشمەن دەپ قاراپ كەلگەن. XIX ئەسىرنىڭ 80 – يىللىرىدا تۈركىيىلىك ئالىم…