ئۇيغۇر

چىمەنگۈل ئاۋۇت

ياش شائىرە چىمەنگۈل ئاۋۇت 1973- يىلى 6- دىكابىر قەدىمىي شەھەر قەشقەردە تۇغۇلغان. 1991- يىلى ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستىتوتىنىڭ جوڭگۇ تىل-ئەدەبىيات كەسپىگە قوبۇل قىلىنغان. ئۇنىڭ ئالىي مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان مەزگىللىرىدىلا شىنجاڭ ياش ئۆسمۇرلەر نەشىرىياتى تەرىپىدىن تۇنجى شېئىرلار توپلىمى «تەتۇر چىقىن»…

دوكتور ئەركىنئاي ئابلىز

ئەركىنئاي ئابلىز 1976- يىلى بۈگۈر ناھىيىسىدە بىر ئوقۇتقۇچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇ 1997- يىلى شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ فىزىكا كەسپىنى پۈتتۈرۈپ، باكلاۋۇر ئۇنۋانىنى ئالدى. ئۇ ئۇنىۋېرسىتېتتا ئوقۇۋاتقان مەزگىلدە ئۆزلۈكىدىن رۇس تىلى ئۆگەندى. ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن بۈگۈر ناھىيىلىك 1- ئوتتۇرا مەكتەپتە…

بىزدىكى نورۇز تەنتەنىسى ۋە مەدەنىيەت ئەنئەنىسى

ئىقبال تۇرسۇن نورۇز بايرىمى ئۇيغۇر ئىلىمىزدىكى ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز، تاجىك، تاتار، ئۆزبېك قاتارلىق مىللەتلەرنىڭ ئەنئەنىۋى بايرىمى. نورۇز – ئۇيغۇر تىلىدا «باش باھار»، «يېڭى كۈن»، «يېڭى يىل» دېگەن مەنىلەردە بولۇپ، ھەر يىلى (شەمسىيە) كالېندارى بويىچە 21 -.، 22- مارتقا توغرا كېلىدۇ….

ئىقبال تۇرسۇن

ئىقتىدارلىق ئەدەبىيات تەتقىقاتچىسى شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پروفېىسسورى، فىلولوگىيە پەنلىرى دوكتۇرى ئىقبال تۇرسۇن 1969 –يىلى 8- سېنتەبىر قەشقەر شەھىرىدە خەلق سەنئەتكارى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. باشلانغۇچ – تۇلۇقسىز ۋە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى بۆرتالا ۋە قەشقەردە ئوقۇغان. 1986 يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا…

ئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىرلىرى

ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﯞﻩﻛﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻯ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺩﯦﻤﯘﻛﯩﺮﺍﺗﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺗﺎﻗﻠﯩﻖ ﯞﻩﻛﯩﻠﻰ، ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﯩﻲ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭۋەﺭ ﺷﺎئېر، ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻖ، ﺗﻪﯕﻠﯩﻚ، ﺩﯨﻤﯘﻛﯩﺮﺍﺗﯩﻴﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺗﻨﯩﯔ ﻳﺎﻟﻘﯘﻧﻠﯘﻕ ﻛﯜﻳﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻯ 1901-ﻳﯩﻠﻰ 2- ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 9-ﻛﯜﻧﻰ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﺷﻪﮬﯩﺮﯨﺪﻩ ﺳﻮﺩﯨﮕﻪﺭ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﺗﺎ-ﺑﻮﯞﯨﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺗﭽﻰ،…

خالمۇرات غوپۇر خەلقئارا ئالىي مائارىپ پەنلەر ئاكادېمىيەسىنىڭ ئاكادېمىكى بولدى

شىنجاڭ تېببىي ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پىروفېسسورى خالمۇرات غوپۇر مۇرەككەپ كېسەللىكلەرنى جۇڭيى-غەرب-ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىنى بىرلەشتۈرۈپ تەتقىق قىلىشتەك يېڭى ساھەنى ئېچىپ، ئېلىمىز ۋە ئەتراپتىكى ئەللەرنىڭ ئەنئەنىۋىي تېبابەتچىلىكىنى تېببىي ئىلىم-پەن بىلەن بىرلەشتۈرۈش تەتقىقاتى ۋە مائارىپ ئىشلىرى تەرەققىياتىغا زور تۆھپە قوشقانلىقى ئۈچۈن، يېقىندا خەلقئارا ئالىي مائارىپ پەنلەر…

ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ مەدەنىيەت مۇۋەپپەقىيەتلىرى

نەبىجان تۇرسۇن ( تارىخ پەنلىرى دوكتورى) ئىلاۋە: مەن بۇ ماقالەمنى مەرھۇم قەدىرلىك ئانام نۇرنىسا ئابدۇرېھىمنىڭ ئەبەدىيلىك خاتىرىسى ئۈچۈن بېغىشلايمەن. مەن ئۈچۈن دۇنيادا ئەڭ قەدىرلىك، ئەڭ مېھرىبان ئانام، ماڭا ئىنسانلىقنى،ئىنسانىيەتنى جۈملىدىن ئۆز قوۋىنى سۆيۈشنى ئۆگىتىپ، ئەقىل-ئىدرىكىمنى ئاچقان بىرىنچى ئۇستازىم 5-ئاينىڭ 22-كۈنى،…

غوجىمۇھەممەد مۇھەممەد

1971- يىلى 9- ئاينىڭ 27- كۈنى گۇما ناھىيەسىنىڭ قوشتاغ يېزىسىدا تۇغۇلغان. 1988- يىلى قوشتاغ يېزىسىدا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەن. 1990- يىلىدىن 2002- يىلغىچە خوتەن پاختا توقۇمىچىلىق فابرىكىسىدا ئىشچى بولۇپ ئىشلىگەن. 2004- يىلدىن باشلاپ ھازىرغىچە خوتەن ۋىلايەتلىك يولۇچىلار توشۇش باش بېكىتىدە…

قاراخانىلارنىڭ قۇرۇلۇشى

ھاجى نۇر ھاجى 9 – ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ 13 – ئەسىرگە قەدەر بولغان 300 يىللىق ئارىلىقتا ئۇيغۇر، ياغما ۋە تۈركىي تىللىق مىللەتلەرنىڭ قەدىمكى مۇقەددەس ئانا ماكانى بولغان غەربىي دىياردا ياغمىلار قاراخانىيلار ھاكىمىيىتىنى قۇردى. قاراخانىيلار سۇلالىسىنىڭ راسا گۈللەنگەن مەزگىللىرىدە ئۇنىڭ زېمىنى…

ئۇيغۇر مەدەنىيتىدىكى يارقىن نامايەندە ــــ ئاپتۇۋا ۋە چىلاپچا

نۇرمۇھەممەت ئۆمەر ئۆرۈپ -ئادەت بىر مىللەتنى تۇتۇپ تۇردىغان ئەڭ مۇھىم ئامىللارنىڭ بىرى.شۇنداقلا ئۇ بەزىدە ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ.ئۆرۈپ ئادەتنىڭ بىر مىللەتنى يەنە بىر مىللەتتىن پەرىقلەندۈرۈپ تۇرشىدىكى ئاسلىماتسىيەدىن ساقلاپ قىلىشتىكى رولىنى بىز ،مانجۇ ۋە تۇڭگان قاتارلىق مىللەتلەرنى ياخشىراق كۈزەتسەكلا ئۆرۈپ ئادەتنىڭ…

ياركەنت خانلىقى دەۋرىدىكى جەمئىيەت

ئەنۋەر بايتۇر، خەيرىنىسا سىدىق ياركەنتخانلىقى بولسا چاغاتاي ئەۋلادى تەرىپىدىن ھۆكۈمرانلىق قىلىنغان ئەڭ ئاخىرقى خانلىقبولۇپ، جەمئىيەت تەرەققىياتى سەۋىيىسىدىن قارىغاندا، چاغاتايلار تارىخىدا يۈكسەكدەرىجىدە راۋاجلانغان بىر خانلىق ئىدى. بۇ چاغدا چاغاتاي ئەۋلادى ۋە ئۇنىڭتەركىبىدىكى دوغلات ھەم بىر بۆلۈك جوراس قاتارلىق بىر مۇنچە موڭغۇل…

ئۇيغۇرلاردا كېلىن چۈشەنچىسى

ئائىلە جەمىئىيەتنىڭ ئەڭ كىچىك ھۈجەيرىسى.ئۇ بەلگىكىك دائىرىدىكى ئۇرۇق–تۇغقانچىلىقتىن قۇرۇلغان ئىجتىمائىي تۇرمۇش بىرلىكى بولۇپ،بۇنداق ئۇرۇق تۇغقانچىلىق مۇ ناسىۋىتى نىكاھ بىلەن قانداشلىق مۇناسىۋىتىگە ئاساسەن پەيدا بولغان.بۇنىڭدىن كۆرۈشكە بولىدۇكى،نىكاھ ئائىلىنى بارلىققا كەلتۈرۈشنىڭ ئالدىنقى شەرتى.دېمەك،نىكاھ ئارقىلىق بارلىققا كەلگەن ئورتاق گەۋدىدىن ئائىلە جەمەتى بارلىققا كېلىدۇ….