ئۇيغۇر

مۇھەممەد ھوشۇر غۇلجا شەھرىنىڭ شەرقىي جەنۇبىغا 33 كىلىومېتىر كېلىدىغان ھەيۋەتلىك ئابرال تاغلىرىنىڭ ئېتىگىدە ھاۋاسى ساپ، سۈيى ئەلۋەك، يېرى مۇنبەت بىر كەنت بار. ئىلگىرى بۇ يەر غۇلجا ناھىيەسىنىڭ بايتوقاي يېزىسىغا قاراشلىق بولۇپ ساقى يۈزى، تۆۋەنكى ئون دىگەن ناملار بىلەنمۇ ئاتالغان. «مەدەنىيەت…

ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ئەڭ قەدىمقى زاماندىن تارتىپ شامان دىنىغا ئېتقات قىلىپ كەلگەندى. بۇدىن كۆك تەڭرىچىلىك دىنى دەپمۇ ئاتىلىپ.ھونلار دەۋرىدىن تارتىپ (مىلادىدىن بىرنەچچە ئەسىر بۇرۇنلا)مىلادىنىڭxئەسىرگىچە پۈتۈنتۈركى خەلىقلەرنىڭ كۆپ قېسىمى ئېتقات قىلىپ كەلگەن دىن بولغان. شەرقى ئۇيغۇرلار (ھازىرقى موڭغۇلىيە ۋە ئۇنىڭغا قوشنا بولغان…

نەزىرە مۇھەممەد سالىھ يار ئەسلى مەنىسىدە دوست، ھەمراھ مەنىسىدىكى پارىسچە سۆز بۇلۇپ، ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا«قاسىنچىغ»،«ئۆزكىيە»،«ئەش» شەكىللىرىدە ئۇچرايدۇ. ئەمەلىي پاكىت شۇنى كۆرسىتىدۇكى، ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا يار ئوبرازى كەمدىن-كەم ئۇچرايدۇ. ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ھېسابلانغان ئەڭ قەدىمكى ئەپسانە، رىۋايەت،…

يۈسۈپجان ياسىن مانى دىنى يەنە مانىچىلىك ياكى مانىخېزم دەپمۇ ئاتىلىدۇ. مىلادى 3- ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا ئىرانلىق مانى تەرىپىدىن يارىتىلغان بۇ دىننىڭ شۇ ۋاقىتقا قەدەر بىلىنگەن پۈتكۈل دىن سىستېمىلىرىنىڭ ھەقىقىي بىر سېنتىزى ئىكەنلىكى ئالغا سۈرۈلمەكتە. مانى دىنى ئەسلىدە زەردۈشت دۇئالىزمى، بابىلونىيە فولكلورى،…

مۇھەممەت مۇسا خارازىمى 780 – يىلى خارازىمنىڭ خىۋە شەھرىدە دۇنياغا كەلگەن.بۇ شەھەر كىيىنچە شەرقىي قارىخانىلار سۇلالىسىنىڭ تەۋەلىكىدە بولغان. ئۇ ياش ۋاقتىدا خاقانىيە تىلى (ئۇيغۇر تىلى ) دىن باشقا ئەرەپ ، يۇنان ، پارىس ، ھىندى تىللىرىنىمۇ پىششىق ئۆگەنگەن . ھەمدە…

غالىپ مۇھەممەد قارلۇق گۈزەللىككە ئىنتىلىش ئىنساننىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى. خەلقىمىز تارىختىن بۇيان گۈزەللىككە ئىنتايىن ئەھمىيەت بېرىپ كەلگەن، جۈملىدىن چاچ گۈزەللىكىگىمۇ ھەم شۇنداق. چاچنىڭ باشنى ئىسسىق – سوغۇقتىن ساقلاش رولى بولغاچقا، خەلقىمىز قەدىمىي ئانىلىق ئېتىقادنىڭ تەسىرىدە چاچنى ئاجايىپ يۈكسەكلىكتە ئۇلۇغلىغان. چاچنىڭ توختاۋسىز…

ئەلى غوپۇر مۇقەددىمە قەشقەر يىپەك يولىدىكى قەدىمىي شەھەر بولۇش سۈپىتى بىلەن قەدىمدىن بۇيان يىراق يېقىندىكى ئەللەر ۋە ساياھەتچىلەرنىڭ زور دىققەت ئېتىبارىنى قوزغاپ كەلگەن. شۇ مۇناسىۋەت بىلەن مەزكۇر تۇپراقتا ياشىغان ئەجدادلىرىمىز ۋە بۇ زېمىننىڭ ئاجايىپ- غارايىپلىرىغا مەستانە بولغان كىشىلەر تەرىپىدىن مۇشۇ…

خەيرۇللا ئىسمەتۇللايوۋ(ئۆزبېكىستان) ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: بەگيار ئىلاۋە: 2011-يىلى 17-مارت كۈنى كەچتە«شىنجاڭ تېلېۋېزىيە ئىستا نسىسى» 2-قانىلى«مەدەنىيەت بوستانى»پىروگىراممىسىدا، مەشھۇر رومان «باھادىر نامە»نىڭ ئاپتۇرى، تونۇلغان يازغۇچىمىز ياسىنجان سادىق چوغلان بىلەن ئېلىپ بېرىلغان سۆھبەت كۆرسىتىلدى. سۆھبەت جەريانىدا يازغۇچىمىز ياسىنجان سادىق چوغلان ھېرمان ۋامبېرىنىڭ «بۇخارا ياكى ماۋەرائۇننەھىرتارىخى»ناملىق…

ھاجى نۇرھاجى 9- ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ 13 – ئەسىرگە قەدەر بولغان 300 يىللىق ئارىلىقتا ئۇيغۇر، ياغما ۋە تۈركىي تىللىق مىللەتلەرنىڭ قەدىمكى مۇقەددەس ئانا ماكانى بولغان غەربىي دىياردا ياغمىلار قاراخانىيلار ھاكىمىيىتىنى قۇردى. قاراخانىيلار سۇلالىسىنىڭ راسا گۈللەنگەن مەزگىللىرىدە ئۇنىڭ زېمىنى ھازىرقى تارىم…

شېرىپ نىياز خۇشتار تەيپىڭ تىيەنگو ئىنقىلابى پارتلاپ ئۇزاق ئۆتمەيلا مەملىكىتمىزنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئەكسىيەتچىل سىياسىتىگە قارشى قوراللىق قوزغىلاڭلار ئارقا -ئارقىدىن پارتلايدۇ. چىڭ ھۆكۈمىتى ئېغىر سىياسى، ئىقتىسادى كىرىزىسكە دۇچ كېلىدۇ. ئۇ ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن خەلقنىڭ ئۈستىدىكى ئىقتىسادى سېلىقىنى…

ھاجى نۇرھاجى قاراخانىلار سۇلالىسى مىلادىيە 9 – ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن 13 – ئەسىرىگىچە قەدەر ھۆكۈم سۈرۈپ مىلادى 1222 -يىلى يىمىرىلدى. قاراخانىيلار سۇلالىسىنىڭ ئاخىرقى دەۋرلىرىدە ھەرقايسى جايلاردا خەلق قوزغىلاڭلىرى كۆتۈرۈلدى. قاراخانىيلار سۇلالىسى دەل شۇنداق خەلق قوزغىلاڭلىرىنىڭ زەربىسى ئاستىدا ئاجىزلىشىپ يىمىرىلىشكە يۈزلەنگەنىدى. 1….

ماخمۇت ئابدۇۋەلى ئامېرىكىنىڭ شىنجاڭدا كونسۇلچانا قۇرۇشى پۈتكۈل دۇنيانىڭ سىياسى مۇھىتى ۋە ئامېرىكا سوۋىت ئىتىپاقى ئوتتۇرىسىدىكى تىركىشىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك. ئەينى ۋاقىتتاسوۋىت ئىتىپاقىنىڭ تاشقى موڭغۇلىيە ۋە مانجۇرىيىدىكى ئاھىدە ئىمتىيازى ۋە شىنجاڭدىكى شىڭ شىسەي ھاكىمىيىتىنىڭ سوۋىت ئىتىپاقى بىلەن بولغان ئالاھىدە ھەمكارلىق مۇناسىۋىتى غەرپ…