ئۇيغۇر ئەدەبىياتى

رەشىد رەھمەتى ئارات تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان رەشىد رەھمەتى ئارات قازان تاتارلىرىدىن يىتىشىپ چىققان دۇنياۋى نوپۇزغا ئىگە مەشھۇر تۈركولوگ. ئۇ 1900- يىلى قازان شەھرىنىڭ غەربىي شىمالىدىكى كونا ئۈجۈمدە تۇغۇلغان. 1906- 1910- يىللاردا باشلانغۇچ تەربىيىسىنى ئالغان. 1913- يىلى قىزىليار شەھرىدە ئوتتۇرا…

1-ماقال-تەمسىللەر 1. ئەدەب-ئەردەم بېشى تىل. 2. ئەندىك مېھمان ئۆي ئىگىسىنى ھۆرمەتلەر. 3. ئوت دىگەنگە ئېغىز كۆيمەس. 4. قوش قىلىچ بىر قىنغا سىغماس. 5. يىراق يەر خەۋىرىنى كارۋان كەلتۈرەر. 6.ئاتا بالىسى ئاتىسىدەك تۇغۇلار. 7. قاننى قان بىلەن يۇغىلى بولماس. 8. كۆزدىن…

ئابلاجان يۈسۈپ تەھۇر سېلىشتۇرما ئەدەبىيات ــ دۆلەت ۋە مىللەت چېگرىسىدىن ھالقىپ كەتكەن ھالدا تۈرلۈك ئەدەبىيات ھادىسىلىرىنى سېلىشتۇرۇپ بىر قانچە مىللەتلەر ئەدەبىياتى ئارىسىدىكى ئۆز ئارا تەسىر كۆرسىتىش ياكى ئوخشاشلىق قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەرنى تەتقىق قىلىپ، ئەدەبىيات ئىلمى ۋە مەدەنىيەت ئىلمى تەقەززا بولغان خۇسۇسىيەتلەرنى…

مۇھەممەد ھوشۇر غۇلجا شەھرىنىڭ شەرقىي جەنۇبىغا 33 كىلىومېتىر كېلىدىغان ھەيۋەتلىك ئابرال تاغلىرىنىڭ ئېتىگىدە ھاۋاسى ساپ، سۈيى ئەلۋەك، يېرى مۇنبەت بىر كەنت بار. ئىلگىرى بۇ يەر غۇلجا ناھىيەسىنىڭ بايتوقاي يېزىسىغا قاراشلىق بولۇپ ساقى يۈزى، تۆۋەنكى ئون دىگەن ناملار بىلەنمۇ ئاتالغان. «مەدەنىيەت…

كېرىمجان ئابدۇرېھىم (بۇ ئەسەرلەرنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك 20-ئەسىردە يېزىلغان ئەسەرلەر) ئانا يۇرت : زوردۇن سابىر ئىز : ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئويغانغان زېمىن : ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر قۇم باسقان شەھەر : مەمتىمىن ھوشۇر ئىزدىنىش : زوردۇن سابىر مەھمۇد قەشقەرى : پەرھاد جىلان ئابدۇقادىر داموللا…

ئابلاجان ئۈمىديار قىسقىچە مەزمۇنى: ئۇيغۇر خەلقنىڭ 15-ئەسىردە ئۆتكەن مەشھۇر مۇتەپەككۇر شائىرى نەۋائى ئۆزىنىڭ 60يىللىق ھاياتى ۋە ئىجادىيىتىدە ئەدبىياتىمىز ئۈچۈن مەڭگۈلۈك ئۆرنەك بولغىدەك يۈكسەك بەدەئى نەمۇنە ياراتقان. نەۋائى ئەسەرلىرى يۇقۇرى بەدىئىي سەۋىيە ۋە يۈكسەك ئىستىتىك قىممەتكە، كۈچلۈك پەلسەپىۋى ئىدىيىۋى ئاساسقا، يۈكسەك…

م. فۇئاد كۆپرۈلۈ تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ۋە مۇتەپەككۇر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمەن فۇئاد كۆپرۈلۈ 20- ئەسىردە تۈركىيەنىڭ سوتسيال پەنلەر ساھەسىدە يىتىشكەن ئەڭ بۈيۈك ئالىمى. 1890- يىلى ئىستانبۇلدا تۇغۇلغان كۆپرۈلۈنىڭ نەسەبى ئوسمانلى ئىمپېرىيىسىنىڭ سۇلتانى…

ئە. جافەرئوغلۇ(تۈركىيە) تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمىز. ئەھمەد جافەرئوغلۇ 20- ئەسىردە ئەزەرىلەردىن يىتىشىپ چىققان دۇنياغا مەشھۇر تۈركولوگ ۋە تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىنىڭ ئەڭ مۇھىم ۋەكىللىرىدىن بىرى. جافەرئوغلۇ 1899- يىلى 4- ئاينىڭ 17-…

ئې.ئې، بېرتېلس تۈركچىدىن يۈسۈپجان ياسىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغان بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ئەلىشىر نەۋائىي تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمىز «1» ھەربىي يۈرۈشلىرىدە ھىندىقۇشتىن ئاق دېڭىزغىچە بولغان كەڭ زىمىننى ئىشغال قىلغان ھارماس فاتىھ تىمۇر 1405-يىلى ھايات بىلەن مەڭگۈلۈك خوشلاشتى. ۋارىسلىرى(ئادەتتە «تىمۇرىيلار» دەپ ئاتىلىدۇ) ئارىسىدا…

مەريەم قۇربان مۇھىم مەزمۇنى: زوردۇن سابىر ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ 20- ئەسىردىكى ئەڭ بۈيۈك ئەدىبلىرىدىن بولۇپ، ئۇ ئۆزىگە خاس مەنىۋى دۇنياسىدا ياشاپ، پۈتكۈل ئىجادىيەت مۇساپىسىدا ئۆزىنىڭ تاللىغان يولىدىن يانمىدى، دورىمىدى، ئالدىراپ ئەسەر ئېلان قىلمىدى. ئۇنىڭ ئەسەرلىرى تېما ، ئىدىيە ، پېرسۇناژ ،…

نەزىرە مۇھەممەد سالىھ يار ئەسلى مەنىسىدە دوست، ھەمراھ مەنىسىدىكى پارىسچە سۆز بۇلۇپ، ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا«قاسىنچىغ»،«ئۆزكىيە»،«ئەش» شەكىللىرىدە ئۇچرايدۇ. ئەمەلىي پاكىت شۇنى كۆرسىتىدۇكى، ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا يار ئوبرازى كەمدىن-كەم ئۇچرايدۇ. ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ھېسابلانغان ئەڭ قەدىمكى ئەپسانە، رىۋايەت،…

ئوسمانجان ئىسمائىل (دولانى) ئانا تىلىم، مېنى كەچۈر … ئانا تىلىم، سەن مېنى باغرىڭغا باستىڭ، ئۆزۈڭنىڭ روھى ئوزۇقۇڭ بىلەن مېنى پەرۋىش قىلدىڭ، مەن سېنىڭ ئىللىق باغرىڭدا ئوزۇقلاندىم، تەربىيلەندىم… ئانا تىلىم مەن سەن ئارقىلىق ئۆزۈمنى تونۇدۇم ،يۇرتۇمنى تونۇدۇم ،ئاتا-ئانامنىڭ مۇبارەك نامىنى سەن…