ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

ئۇيغۇرلاردا ناھايىتى ئۇزاق زامانلاردىن بۇيان، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق بالىلار ئۈچۈن مەخسۇس لايىھىلەپ ياسالغان ئالاھىدە بىر «كارىۋات» بولۇپ، ئۇ «بۆشۈك »دەپ ئاتىلىدۇ. بۆشۈك قەدىمدىن باشلاپ ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز، ئۆزبېك، تۈرك قاتارلىق تۈركىي خەلقلەر ئارىسىدا ئىنتايىن كەڭ ئومۇملاشقان بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇر…

ﻳﯜﺳﯜﭘﺠﺎﻥ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺕ ﺗﯘﻏﻴﺎﻥ مۇقاملىرىمىز،ناخشا-ئۇسسۇللىرىمىز ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مۇزىكىلىق بەدىئىي قامۇسى،مەدەنىيتىمىزنىڭ تەركىبى قىسمى(ئەڭ مۇھىم قىسمى ئەمەس).ئۇنىڭ ئەسىر-ئەسىرلەردىن بۇيان بىرگە مەنىۋىي ئۇرۇن بىرىپ كەلگەنلىكىنى،زورئىستىتىك قىممىتىنى،تەربىيۋىي ئەھمىيتىنى،بىر قىسىم مەدەنىيەت ۋە ئۆرۈپ-ئادەتلىرىمىزنى،كۆپلىگەن كىلاسسىك ئەدەبىيات ۋە خەلق ئىغىز ئەدەبىيات مىراسلىرىنى بىزگىچە يەتكۈزۈشتىكى كۆۋرۈكلۈك رولىنى،مۇقاملىرىمىزنىڭ ئۆزىمىزنى چەت…

دوكتور ئەسئەت سۇلايمان ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ پىسخىكىسى ئۈستىدە قايتا ئويلىنىش ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن، ياۋروپاد چىقىدىغان نوپۇزلۇق بىر گېزىتتە مۇنداق بىر قىزىقارلىق پەرەز بېسىلغان: مەلۇم بىر ئۆيدە تۇيۇقسىز بىر تال يىڭنە يەرگە چۈشۈپ كەتكەن. ئۆيدە ئىتالىيىلىك، فرانسىيىلىك ۋە گېرمانىيىلىك ئۈچ…

ئۇيغۇرلار قەدىمكى ئەسىرلەردىن بېرى مۇقىم ئولتۇراقلىشىپ، دېھقانچىلىق، باغۋەنچىلىك قاتارلىق كەسپلەر بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلگەن خەلق بولغاچقا، قول- ھۈنەرۋەنچىلىكتە، تەسۋىرىي سەنئەتتە، شۇنداقلا كەشتىچىلىكتىمۇ ئۆزىنىڭ ئىتنىك ھاياتىغا مۇناسىۋەتلىك بولغان تەبىئەت مەنزىرىسىگە قىياس قىلىپ گۈزەل سەنئەت ئەسەرلىرىنى يارىتىپ كەلگەن. خەلقىمىزنىڭ كەشتىچىلىك سەنئىتىنىڭ بىر نامايەندىسى-…

ئابلىمىت ئۆمەر بىلگە توتېمىزم ھادىسىسى ئىنسانىيەت تارىخىدا ئۇرۇق ۋە قەبىلە بىلەن تەڭ شەكىللەنگەن بارلىق ئىنسانىيەتكە ئورتاق ھادىسە بولۇپ، بۇنىڭدىكى «توتېم» (مەتوت) سۆزى ئامېرىكا ئىندىئانلىرىنىڭ ئالگونكىئان قەبىلىسىگە قاراشلىق ئۇجىبىۋا ئۇرۇقىدىكىلەرنىڭ «نامەتوتو» دېگەن سۆزىدىن ئېلىنغان، ئەسلىي مەنىسى «ئۇرۇق»، «ئەجداد»، «يىلتىز»، «قان قېرىنداش»…

پولات ئاماننۇرى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى مىللەتلەر فولكلور مۇزېيى، – شىنجاڭدىكى 13 مىللەتنىڭ قويۇق يەرلىك، مىللىي تۈسكە ئىگە ماددىي ۋە مەنىۋى مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى توپ−لاش، رەتلەش ۋە تەتقىق قىلىشنى نىشانلىغان بولۇپ، مەزكۇر مۇزېيدا شىنجاڭدىكى 13 مىللەتنىڭ ئەنئەنىۋى تۇرمۇش مەدەنىيىتىگە ئائىت 3000 خىلدىن ئارتۇق…

ئۇيغۇرلاردا ئىككى كىشى ئۆز ئار ئۇچراشقىنىدا بىر- بىرىگە سالام بېرىش ئادىتى ئەڭ قەدىمىي ئەنئەنىلەردىن سانىلىپ كەلمەكتە. ئۇيغۇرلار سالاملىشىشنى مىللىي ئەخلاق ۋە دىنىي قائىدە يوسۇن قاتارىدىن سانايدۇ. سالاملىشىش كىشىلەر ئوتتۇرىسىدا مېھرى – مۇھەببەتنى داۋام قىلدۇرۇش ۋە كۆڭۈللەرنى جەلپ قىلىشتا ئەڭ زور…

تامغا مەدىنىيىتى _نەچچە مىڭ يىللىق تارىخىي تەرەققىيات جەريانىدا ھەرقايسى خان – بەگلىكلەر ئوتتۇرسىدىكى سىياسىي ، ئىقتىسادىي ۋە ئىجتىمائىي مەسىلىلەر ھەققىدىكى خەت – چەكلەردە ، جۈملىدىن خان ۋە بەگلەرنىڭ ئەمىر – پەرمانلىرىدا ، شۇنداقلا ئاۋام خەلنىڭ ئىقتىسادىي مۇناسىۋىتىنى ئەكس ئەتتۈرىدىغان يازما…

ئابدۇشۇكۈر مۇھەممەتئىمىن ئۇيغۇرلار ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىزدا توپلىشىپ ياشايدىغان غوللۇق يەرلىك مىللەت ۋە ئاپتونومىيە ھوقۇقى يۈرگۈزگۈچى مىللەت. ئۇيغۇرلار پارچە ھالەتتە جۇڭگونىڭ بىر قاتار چوڭ شەھەرلىرىدە خىزمەت ۋە تىجارەت قىلىدۇ. ئۇيغۇرلار جۇڭگودىن باشقا قازاقىستان قىرغىزىستان ئۆزبېكىستان تاجىكىستان تۈركمەنىستان (ئاساسلىقى بايرام ئەلى رايونى)…

ئالتۇن قەدىمكى شەھەر خارابىسى شايار ناھىيىسىنىڭ غەربىي جەنۇبىدا بولۇپ، ئېنىق ئورنى ھازىرقى 74 – نومۇرلۇق نېفىت قۇدۇقى جايلاشقان قۇملۇق ئىچىدە. ئالتۇن قەدىمكى شەھەر خارابىسىنىڭ ھازىرچە ساقلانغان قالدۇق سېپىلىنىڭ ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 1000 مېتىرچە، ئەڭ ئىگىز جايلىرى تۆت مېتىرچە كېلىدۇ. بۇ قەدىمكى…

ئاپتور: ۋاڭ جيايىڭ « قۇتادغۇ بىلىك » نىڭ ئاساسىي تېمىسى ناھايىتى ئېنىق ، ئۇ بولسىمۇ : ئەقىل – ئىدراك ئارقىلىق بىر غايىۋى جەمئىيەت _ ئادالەتلىك دۆلەت قۇرۇپ ، بارچە ئاۋام – خەلقنى بەختكە ئېرىشتۈرۈش . بۇنىڭ ئۈچۈن جەمئىيەتتە ياخشى ئېتىكا…

كامال ھېسامىدىنۇف (قازاقىستان) ئاپتۇرنىڭ 1993- يىلى نەشرى قىلىنغان «شىپالىق يۈز ئون گىياھ» ناملىق كىتابتىن تەييارلىغۇچى: ئابلىز ئۇرخۇن كېچىك چاغلىرىم چوڭلارنىڭ قانداقلا ئىشلىرىنى خوراپاتلىق دەپ قارايدىغان دەۋىرلەردە ئۆتكەچكىمىكىن، مومامنىڭ ئاجايىپ ھېكمەتكە باري تۇرمۇش تەجرىبىلىرىنى كۆزگە ئىلماپتىكەنمەن. بىر قانچە يىل ئىلگىرى رەھمەتلىك…