ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

ئىدىقۇت قەدىمكى شەھىرى – تۇرپان شەھىرىنىڭ تەخمىنەن 40 كىلومېتىر شەرقىدىكى ئاستانە كەنتىنىڭ شەرقىگە جايلاشقان بولۇپ شىمالىي تەرىپى قاراغوجا كەنتىگە يېقىن.خەن سۇلالىسى دەۋرىدە ئىدىقۇت قەلئەسى دەپ ئاتالغان ، شەرقىي جىن سۇلالسى دەۋرىدە ئالدىنقى لياڭ پادىشاھلىقى ئىدىقۇت ۋىلايىتىنى تەسىس قىلغان .شىمالىي ۋېي…

ھارۇترەسول قادىرى ئۆلۈم ھەممىدىن قاتتىق. ئۇنىڭغا بىپەرۋالىق قىلىشقا، ھەزىلكەشلىك ياكى ئۇنىڭغا ئۆزگە مەقسەتلەرنى يانداشتۇرۇشقا بولمايدۇ. بولۇپمۇ بىۋاسىتە ھازىدارلار ئۈچۈن تېخىمۇ شۇنداق. بىراق، جاھاننىڭ ئىشلىرىمۇ قىزىق. مەلۇم بىراۋنىڭ ۋاپاتى بىراۋلار ئۈچۈن ئېغىر ئازاب بولسا، يەنە بىراۋلار ئۈچۈن چاقچاق سورۇنى بولماقتا. دېمەك،…

ۋارىسجان ئەمەت ئۇيغۇر ئاياللىرى لاتىلارنىڭ رەڭگى، تۈرى بويىچە رەتلەپ، ئىشلىمەكچى بولغان بۇيۇمنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىنى نەزەردە تۇتۇپ پۇرۇچلارنى كېسىپ شەكىلگە كەلتۈرۈپ تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى تىكىدۇ. ئۇلار تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت: تەكى: تەكى كۈندىلىك تۇرمۇشتا كەم بولسا بولمايدۇ. ئۇ، ياتقاندا بەدەن بىلەن باش، بەدەن…

خەپىز ساتتار سالىھ تاتارلار بالىلىرى ئوقۇپ، مەلۇم سەۋىيەگە يېتىپ، تۇرمۇشنى چۈشىنىدىغان، مۇستەقىل تۇرمۇش كەچۈرەلەيدىغان بولغاندىلا ئاندىن ئۇلارنى ئۆي – ئوچاقلىق قىلىدۇ. بۇ ئادەت تاتار ئائىلىلىرىنىڭ مۇستەھكەم بولۇشىغا ئاساس سالغان. تاتارلارنىڭ قىز – يىگىت تويىدىن ئاۋۋالقى لايىق تاللاش، ئەلچى ئەۋەتىش، توي…

ئابدۇقەييۇم مۇھەممەد ئاقتۇ ناھىيەسى تەۋەسىدىكى كوسىراپ يېزىسى قارا قۇرۇم تاغ تىزمىسىغا جايلاشقان بولۇپ، بۈگۈنكى زامان شەھەر تۇرمۇشى ۋە شەھەر مەدەنىيىتىدىن بىر قەدەر يىراقتا. ئوتتۇرا ئەسىر مەدەنىيەت ئەنئەنىسى نىسبەتەن تولۇق ساقلانغان تاغلىق يۇرت. بۇ جايدىكى ‹‹مىتەۋىلىشىش›› ئەنە شۇنداق مە دەنىيەت ئىزچىللىقىنىڭ…

مەدەنىيەت ئىنسانلارنىڭ ئۇزاق ۋە ئەگرى – توقاي تارىخىي ئەمەلىيىتى داۋامىدىكى ماددىي ۋە مەنىۋى ھاسىلاتلىرىنىڭ بىباھا يىغىندىسى بولسىمۇ، لېكىن ھېچ نەرسە مەڭگۈلۈك بولمايدىغان بۇ دۇنيادا، بىر مەزگىل قۇياشتەك پارلىغان مەدەنىيەتمۇ دەۋرلەرنىڭ ئۆتۈشى بىلەن خۇددى ئاستا – ئاستا پېتىۋاتقان قۇياشتەك كۆزدىن غايىب…

قاغىلىق ناھىيىسى قەدىمىي ‹‹ يىپەك يولى ›› نىڭ مۇھىم قاتناش تۈگۈنى بولۇپ ، ‹‹ قارا قۇرۇم باغرىدىكى بىباھا مەرۋايىت ›› دېگەن نام بىلەن ئاتىلىپ كەلگەن . ئۇ غەربتە تەكلىماكان قۇملۇقىغا ، جەنۇبتا قارا قۇرۇم تېغىغا يېقىن ، شەرقتە شىزاڭ ھەم…

شايار ناھىيىسىدىكى 90 ياشلىق تۇنىياز ھاجى يۈسۈپ سەككىز يېشىدىن باشلاپ دادىسىدىن قارا كۆل تۇمىقى تىكىشنى ئۆگەنگەن. ئۇ بۇ ھۈنىرىنى ھازىرغىچە داۋاملاشتۇرۇپ كەلمەكتە، ھازىر تۇنىياز ھاجى يۈسۈپ بىلەن ھۈسەن مۇھەممەد قارا كۆل تۇمىقىنى تىكىش بويىچە دۆلەت دەرىجىلىك غەيرىي ماددىي مەدەنىيەت مىراسلىرىنىڭ…

ئىپتىخارىم، شۆھرىتىم، پەخرىم خوتەن قەغىزى، شەربەت تۆكەر سۆزلىسەم تىلىم، خوتەن قەغىزى، ساڭا كەلكۈن مۇھەببەت – مېھرىم خوتەن قەغىزى، شان – شەرەپتىن يايرىدى دىلىم خوتەن قەغىزى، ھېكمىتىڭدۇر ھۆرمىتىم، دىتىم خوتەن قەغىزى، ئىجاد – مېھنەت تۆرىدە تەختىم خوتەن قەغىزى. سەندە ئايان خەلقىمنىڭ…

ھەبىبۇللا توختى چەكسىزلىك چەكسىز چېچىلغان ماكان، ئاڭا تۇتاشقان، ئاخىرقى زامان. ئەجەبمۇ سىرلىق بۇ تەكلىماكان. بۇ تەكلىماكان– ئۇيقۇغا چۆمگەن ئۇيقۇسىز شەھەر. جۇشقۇن جەسەتتەك تۇيغۇسىز شەھەر؛ ياتار پەرۋاسىز، تالايدۇ بوران، ھۇۋلار شىۋىرغان… بۇ تەكلىماكان- كۆز ياشقا يېقىن،! دېڭىزدىن يىراق؛ مەرمەر دېڭىزى، ؛…

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن شەرق بىلەن مەغرىپ ئارا نامىڭ نۇر ئەفشان قەشقىرىم، تارىخىڭ، زاتىڭ سىماسى دىلدا ئايان، قەشقىرىم. ئوق بىلەن يا ئىلكىدە ئارتۇچدا ئەۋلادىم ئىزى، سەندە پامىردا تېپىلغان كونا گۈلخان قەشقىرىم. دەسلىبا تاش كەتمەننى بىرلەن بىنا ئەيلەپ ئېكىن، تۇنجى بوز – چەكمەن…

ﺋﺎﺑﺪﯗﻗﺎﺩﯨﺮ ﺟﺎﻻﻟﯩﺪﯨﻦ ﺗﯩﻨﯩﻤﺴﯩﺰ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻏﻮﯞﻏﺎﻻﺭ ﻛﯚﭖ ﮬﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺩﯨﻘﻘﯩﺘﯩﻤﯩﺰﻧﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺳﯚﺭﻩﻳﺪﯗ، ﺑﯘ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪﺭ ﭘﯘﺭﻗﯩﺮﺍﭖ ﻗﺎﻳﻨﺎﭖ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ ﻗﯧﻠﯩﻦ ﺋﯩﺲ – ﺗﯜﺗﻪﻛﻠﻪﺭ ﺗﻪﺭﯨﻘﯩﺴﯩﺪﻩ ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻪﺑﯩﺌﻪﺕ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯧﻜﻮﻟﻮﮔﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺑﺎﻻﻧﯩﺴﻨﻰ ﻏﯘﯞﺍﻻﺷﺘﯘﺭﯗﭖ ﺗﯘﺭﯨﺪﯗ. ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺰ ﺋﺎﺷﯘ ﺋﯧﻜﻮﻟﻮﮔﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺑﺎﻻﻧﯩﺲ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﻗﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻥ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ…