ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

مەركىزى ئاسىيادا مۇز دەۋرى ئاخىرلاشقاندىن كېيىنكى باسقۇچتا ئىپتىدائىي ئىنسان تۈركۈملىرى كونا تاش قۇرال دەۋرىدىن يېڭى تاش قۇرال دەۋرىگە تەدرىجىي ئۆتۈش مۇمكىنلىكلىرىگە ئېرىشتى.يېڭى تاش قۇرال(نېئولىت) دەۋرىدە ئىنسانىيەت تەييار تاشنى قۇرال سۈپىتىدە ئىشلىتىش ۋە تاشنى يېرىپ، سۇقۇپ-سۇندۇرۇپ قۇرال قىلىشتىن تاشنى سىلىقلاپ ئىشلەشكە…

تۇرسۇن پىداقۇل ئامېرىكىدا ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتى 20-ئەسىرنىڭ 60-يىللىرىدا باشلانغان بولسىمۇ، ئەمما تەتقىقات نەتىجىلىرى خېلى ئۇتۇقلۇق بولغان. ئامېرىكىدا ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتى ئۇيغۇر يېزىقىدىكى تارىخى ۋەسىقىلەرنى تەتقىق قىلىشتىن باشلانغان بولۇپ، ئاساسلىق تەتقىقات پائالىيتىنى ئامېرىكا تەۋەلىكىدىكى تۈركىيلىك سىناس تېكىن ۋە روبېرت دانكوف، ل. كلارك، سابنى…

ﺗﯘﺧﺘﻰ ﮬﺎﺟﻰ ﺭﻭﺯﻯ 2006 – ﻳﯩﻠﻰ 18-ﺳﯩﻨﺘﻪﺑﯩﺮ، ﺋﻪﺗﯩﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﻪﭼﻜﯩﭽﻪ ﻳﺎﻗﻘﺎﻥ ﻳﺎﻣﻐﯘﺭﻳﯧﺸﯩﻠﻠﯩﺸﯩﺶ ﻧﯩﺴﭙﯩﺘﻰ ﺋﺎﻻﮬﯩﺪﻩ ﻳﯘﻗﯘﺭﻯ ﺋﺎﻟﻤﺎ – ﺋﺎﺗﺎ ﺷﻪﮬﺮﯨﻨﯩﯔ ﮬﯚﺳﻨﯩﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﮔﯘﺯﻩﻟﻠﻪﺷﺘﯘﺭﯞﻩﺗﻜﻪﻥ ﺋﯩﺪﻯ . _ ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﭼﯩﺮﺍﻳﻠﯩﻖ ﻛﯘﺯﻧﯩﯔ ﮬﻪﻗﯩﻘﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ،- ﺩﯨﺪﻯ ﺋﯚﻱ ﺋﯩﮕﯩﺴﻰ ﻣﯩﺮ ﺯﺍ ﺋﻪﺧﻤﻪﺕ ﺋﺎﻛﺎ ﺩﯦﺮﯨﺰﯨﺪﯨﻦ ﺳﯩﺮﺗﻘﺎ…

ﺋﺎﻣﯧﺮﻛﺎ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ، ﭘﯩﺴﺨﻮﻟﻮﮒ ﺟﯩﻚ ﮬﻮﻧﺘﯧﺮ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ —ﺋﺎﺑﺒﺎﺱ ﻣﻮﻧﯩﻴﺎﺯ . ﻳﺎﻗﺘﯘﺭﯗﭖ ﺭﻩﺗﻠﯩﮕﯘﭼﻰ—– ﻣﻪﺧﻤﯘﺕ ﺋﺎﺑﻠﯩﻤﯩﺖ ﻗﻮﻳﭽﻰ( ﺷﯩﺨﻮ )<< ﺩﯗﻧﻴﺎﯞﻯ ﻣﻪﺗﺒﯘﺋﺎﺗﺘﺎ ﻛﯩﻤﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﮔﯧﭙﻰ>> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻼﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﯨﻤﻪ ——- ﻣﻪﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻧﺎﻣﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﻪﻟﺪﻩ ﺧﯧﻠﻰ ﺋﯘﺯﯗﻥ ﺗﻪﻟﯩﻢ ﺋﺎﻟﺪﯨﻢ.ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻣﻪﻧﺪﻩ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺗﻪﺳﺮﺍﺕ…

ئابدۇللا تالىپ  ئىلىم – پەن تارخچىلېرى 20 – ئەسىرنى “ئىلىم پەن پارتلىغان دەۋر” دەپ ھۆكۇم قىلىشماقتا. مائارىپنىڭ گۇللىنىشى ئارقىسىدا، ھازىر دۇنيادا يىلىغا 650 مىڭ خىل كىتاب يىزىلىپ، مىنۇتىغا بىر خىل كىتاب نەشر قىلىنماقتا، كۇنىگە 900 خىل كەشپىيات بارلىققا كەلمەكتە، ھەر…

ئەدەبىي ئاخبارات مىڭچېبى (موڭغۇل) لولۇلۇ 1- پاكىتلارنىڭ قىستىشى جۇڭگو، چەت ئەل ئالىملىرىنىڭ شىنجاڭ تارىخى ھەققىدىكى ئەسەرلىرىنى ئوقۇغاندا، ئۇيغۇرلار ئېسىل مىللەت دېگەن خۇلاسىگە كېلىشىڭىز تەبىئىي، شىنجاڭدا يۈز بەرگەن بەزى تارىخىي ھادىسىلەر گويا تېپىشماققا ئوخشايدۇ. مەسىلەن:

ئۇيغۇرلار تۈركىي خەلقلەرنىڭ بىر تارمىقى بولۇپ، دۇنيادا ياشىغۇچى تۈركىي خەلقلىرى ئىچىدە تارىخىنىڭ ئۇزۇنلۇقى، ئەمگەكچان- باتۇرلۇقى، ئەقىللىق ۋە كۈرەشچانلىقى، ئاق كۆڭۈل ۋە سەمىمىيلىكى، ئۆزىنىڭ ياراتقان شانلىق مەدەنىيىتى بىلەن دۇنيانىڭ مەدەنىيەت خەزىنىسىگە ئۆچمەس تۆھپە قوشقانلىقى بىلەن تونۇلغان قەدىمقىي مەدەنىيەتلىك ئۇلۇغ مىللەت. ئۇيغۇرلار…

سەنەم–ئۇسسۇل پەدىلىرىنىڭ ناخشا بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن بىر خىل سەنئەت شەكلى بولۇپ، مىلودىيىلىرىنىڭ ئۆزگىرىشچان ۋە لېرىكىلىقى، ئاھاڭلىرىنىڭ بىر–بىرىگە ئۇلىنىپ بىر–بىرىگە يۈرۈشلىشىشى، رېتىم–ئۇدارلىرىنىڭ بالداقمۇ–بالداق شوخلىشىپ بېرىشى قاتارلىق قۇرۇلمىسى بىلەن ئۇسسۇلچىلارنىڭ ماھارىتىنى ئالاھىدە جارى قىلىشىغا زېمىن ھازىرلاپ بېرىپلا قالماستىن، سورۇن ئەھلىنىڭ ئىستېتىك زوقلىنىشىنى ۋايىغا…

غۇلجا شەھىرىنىڭ كۈنچىقىش تەرىپىدە «خەنزۇ بازىرى» دەپ ئاتىلىدىغان بىر ئەنئەنىۋى بازارنىڭ بارلىقى ئىلى جامائىتىگە ئۇزاق زامانلاردىن بەش قولدەك مەلۇم بولسىمۇ، لېكىن «خەنزۇ بازىرى» دېگەن يەر نامىنىڭ مەيدانغا كېلىشىدىكى تارىخىي مەنبە ۋە سەۋەب ئېلېمېنتلىرى ھەققىدە ئېھتىمال كۆپىنچە كىشىلەر ئېنىق مەلۇماتقا ئىگە…

ئىلى دىيارى (بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان ئىلى دىيارى–ئىلى ۋادىسىنى، يەنىمۇ كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا ئىلى ۋىلايىتىنى كۆرسىتىدۇ) — ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى ماكانلىرىدىن بىرى. ئىلى دىيارىدىكى ئۇيغۇرلار نەچچە مىڭ يىلدىن بېرى بۇ يەردە ماكانلىشىپ تىرىكچىلىك قىلىپ ۋە بۇ دىيارنى گۈللەندۈرۈپ، ئۇنى ئىسمى–جىسمىغا لايىق…

ئۇستاز ئەزىم موللا بىننى باقى ئوغلى: ئەزىم موللا بىننى باقى (ھېزىم موللا) ئاپرېل ئۆزگىرىشىدىن كېيىن ئىلىنىڭ ھەرقايسى ئورۇنلىرىدىكى سەنئەت كۇرژۇكلىرىغا ئاكتىپ قاتنىشىپ تەشكىلاتلىق ۋە ئۇستازلىق رولىنى ئويناپ، ئىلى رايونىدىكى سەنئەت ئىشلىرىنىڭ راۋاجلىنىشىغا مۇھىم تۆھپە قوشقان پېشقەدەملىرىمىزنىڭ بىرى. ھېزىم موللا 1906–يىلى…

غۇلجا شەھرىنىڭ قاچان بىنا قىلغانلىقى ۋە ئۇنىڭ نېمە سەۋەپتىن « غۇلجا » دەپ ئاتالغانلىقى توغرىسىدا جۇڭگو ۋە چەت ئەل تارىخچىلىرى ئۇزاقتىن بېرى ئىزدىنىپ كەلمەكتە . غۇلجا 1888-يىلى ناھيە بولۇپ قۇرۇلغان بولسىمۇ،لېكىن ئۇنىڭ تارىخىنى خېلى ئۇزاقتىن باشلاشقا توغرا كېلىدۇ . غۇلجىنىڭ…