ئۇيغۇر تارىخى

كىرىش سۆز <<مېكسىكا تابلىچكىلىرى>> نىڭ قەيەردە ئىجاد قىلىنغانلىقى ھازىرغىچە ئېنىق ئەمەس. ئۇلار شىمال ياكى ئۇيغۇرچە سىمۋول ۋە بەلگىلەر بىلەن يېزىلغان. بىراق، ھەر ئىككىلا تابلىچكىلار ئىنسانلارنىڭ ئەڭ قەدىمكى ۋەتىنى مۇ نىڭ مۇقەددەس ئېلىپبەسى ئاساسىدا يېزىلغان. ئۇلار مېكسىكىدا ئىجاد قىلنغانمۇ ياكى ئىنسانلارنىڭ…

ئابدۇشۇكۇر مۇھەممەد ئىمىن چىن ۋە ماچىن ئىبارىسى ئۇيغۇر-تۈرك، ئەرەب ۋە پارىس ئالىم-ئەدىبلىرىنىڭ تارىخ ، جۇغراپىيە، تىلشۇناسلىق دەستۇرلىرىدا ، ساياھەتنامىلىرىدە ۋە شېئىر داستانلىرىدا مىڭ يىللاردىن بېرى ئىزچىل يوسۇندا ئىستىمال قىلىنىپ كېلىۋاتقان، ھەممىگە تونۇش نام بولسىمۇ، لېكىن مۇشۇ ئەسىرگە كەلگەندە ئىبارىنىڭ تارىختىكى…

ئاپتۇرى:  ئىبراھىم نىياز ھېيتگاھ جامەسى قەشقەردىكى ئەڭ چوڭ جامە، ھېيتگاھ مەيدانى قەشقەردىكى ئاۋات سودا، مەدەنيەت مەركىزىدۇر، ئۇ قەشقەرگە كەلگەنھ كىشىلەرنىڭ دىققەت نەزەرىنى ئۆزىگە تارتماي قالمايدۇ. ئۇنىڭ كۈن چىقىش تەرەپكە ئېچىلغان چوڭ دەرۋازىسى، پەشتىقى، ئاق گۈمبىزى، ئىككى تەرەپتىكى نەقىشلىك مۇنارلىرى شەھەرگە…

نىياز قاھار قۇمۇل-جۇغراپىيىلىك ئورنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا شىنجاڭنىڭ شەرقىي دەرۋازىسى بولۇپلا قالماستىن ، مەدەنىيەت نۇقتىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا تولىمۇ ئۇزاق تارىخقا ئىگە . ئۇ يەرلىك ئالاھىدىلىككە ، مىللىي ئەنئەنىگە ئىگە بولۇپلا قالماستىن زور مەدەنىي يادىكارلىقلار ۋە ئارخىئولوگىيىلىك بايقاشلار بىلەن ئىلىم ئەھلىنىڭ دىققىتىنى…

ئەھمەد سۇلايمان قۇتلۇق ئاپتورنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى: ئەھمەد سۇلايمان قۇتلۇق 1963- يىلى 12- ئايدا باي ناھىيىسىدە زىيالىي ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. 1981- يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تارىخ فاكولتېتىنىڭ تارىخشۇناسلىق كەسپىگە قوبۇل قىلىنغان. 1986- يىلى ئوقۇشنى تاماملاپ، ئۆز فاكولتېتىدا ئوقۇتقۇچى بولۇپ قالغان. 1988- يىلى 9-…

كۈرەش تاھىر (شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر ئاكادېمىيىسى تىل تەتقىقات ئورنىدىن) ئۇيغۇر تارىخشۇناسلىقىنىڭ تېماتىك قاتلاملىرى ئۇيغۇر تارىخشۇناسلىقى ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخىنىڭ بىر قىسمى، ئۇيغۇرشۇناسلىق ئىلمىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى. ئۇيغۇر خەلقى ئۇزاق تارىخىي تەرەققىيات جەريانىدا تارىخىي ۋەقەلەر، شەخسلەر، ھادىسىلەر ھەققىدىكى خاتىرىلەر، رىسالىلەر ۋە كىتابلارنى…

مۇھەممەت ئىمىن قۇربانى جەنۇبىي شىنجاڭ مۇھاپىزەت باش قوماندانى ( باۋۋېي زوڭسىلىڭ ) خوجانىياز ھاجى 1934 – يىلى 1 – ئاينىڭ 12 – كۈنى قەشقەرغە يېتىپ كەلگەن ئىدى . شۇ كۈنلەردە قەشقەر يېڭى شەھەردىكى ماجەنساڭ ( چولاق زىخۇي ) غا قارشى…

ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلى ئۇيغۇرلارنىڭ ھەربىي قورال – ياراق، مەشق ۋە ھەربىي تەشكىلىي تۈزۈمى ھۇن ۋە تۈركلەرنىڭكىگە ئاساسەن ئوخشاش ئىدى. ئۇيغۇرلار ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلى جەھەتتە ئۇلارنىڭ بەزى ئارتۇقچىلىقلىرىنى قوبۇل قىلغان ئاساستا، ئۆزىگە خاس بولغان بەزى ئۇرۇش…

1918- يىلى 5 – ئايدا ، يىڭى تىكلىنىۋاتقان سۆۋىت ھاكىمىيىتىنىڭ ئالمۇتانى ئىگەللىگەن قىزىل گىۋاردىيە قىسىملىرىنىڭ قازاقىستاننىڭ يەتتە سۇ رايۇنىدىكى ئۇيغۇرلارنى قارا – قۇيۇن قىرغىن قىلىشتەك قانلىق ۋەقە يۈز بەردى . مىللى كەمسىتىش ۋە مىللى زىيانكەشلىك قىلىش سۈيقەستى بىلەن كەلتۈرۈپ چىقىرىلغان…

1944- يىلى 11 –ئاينىڭ 4 – كۈنى ئەتىگەندە « تاڭ – تۇڭ » قىلغان ئوق ئاۋازى غۇلجا خەلقىنى جىددىيلەشتۈرىۋەتتى . بۇ غېنى باتۇرنىڭ بىر نەچچە ئادىمى بىلەن توپىدەڭ تۈرمىسىدىكى پاتىخنىڭ خوتۇن بالىلىرىنى قۇتۇلدۇرۇش يولىدا گومىنداڭچىلار بىلەن ئاشكارە توقۇنۇشقان كۈنى ئىدى…

بۇندىن بىر نەچچە مىڭ يىل بۇرۇن يۈز بەرگەن غايەت زور قۇرغاقچىلىق تۈپەيلى، ئۇيغۇر قەبىلىلىرى ئۆز يۇرتىلىرىنى تاشلاپ ئۇلارنىڭ بىر قىسمى دۇنيانىڭ ھەممە تەرەپلىرىگە كۆچۈپ تارقىلىشقا باشلاپتۇ. كۆچۈشتىن قالغانلىرى دەريا بويلىرىغا ئورۇنلىشىپ، ئون توققۇز كىچىك خانلىق قۇرۇپتۇ.

ئىنساننىڭ ئىجتىمائىي تۇرمۇشقا ئۆتىشىدىكى ئاساسىي نامايەندە ئىشلەپچىقىرىش قوراللىرىنىڭ مەيدانغا كېلشىدىن ئىبارەت. ئىنسانىيەتنىڭ تۇنجى ئىشلەپچىقىرىش قۇرالى- تاش سايماندىن ئىبارەت.