ئۇيغۇر مەدەنىيىتى

پەرزەنت خۇشاللىقى ھەر قانداق ئاتا-ئانا ئۈچۈن چەكسىزدۇر. ئادەتتە كىشىلەر غەم قايغۇسىنى كۆز ياشلىرى بىلەن ئىپادىلىسە، خوشاللىقىنى كۈلكە بىلەن ئىپادىلەيدۇ. بىراق، دەرىجىدىن تاشقىرى خوشاللىقنىمۇ كۆز ياشلىرى بىلەن ئىپادىلەپ،ئاللاھقا تەشەككۈر ئېيتىدۇ. پەرزەنت خوشاللىقى مۇشۇلار قاتارىدىن بولۇپ، ھەرقانداق رەھىمسىز،تاش يۈرەك ئاتا-ئانىمۇ بۇنداق خوشاللىقنىڭ…

گىڭ شىمىن (مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇرتىلى – مەدەنىيىتى ئىنىستېتۇتى پروفېسسورى، دوكتور ئاسپرانت يېتەكچىسى، ئۇيغۇرشۇناس) ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: ئىگەمبەردى ( قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستېتۇتى تىل فاكۇلتېتىدا) فرانسىيىدە ئۇيغۇرشۇناسلىق ۋە تۈركولوگىيە ئۇزاق تارىخىي ئەنئەنىگە ئىگە. فرانسىيىدىكى دەسلەپكى تۈركولوگىيە تەتقىقاتى 16 – ئەسىردىن باشلانغان. بۇ دەل…

ئا.مەلەك. ئۆزيەتگىن (ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتى تىل ۋە تارىخ-جوغراپىيە فاكۇلتېتى) تۈركچىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى : ئۆمەرجان نۇرى 1 . باشلىما ھازىرغىچە ئالتۇن ئوردا خانلىقىنىڭ سىياسى ، ئىقتىسادى ۋە ئىجتىمائى مەدەنىيىتى ھەققىدە تولۇق تەتقىقات مەيدانغا كەلمىدى . ئالتۇن ئوردا خانلىقىنىڭ تارىخىنى تەتقىق قىلىشتا پايدىلىنىدىغان ماتېرياللار…

ئابدۇقادىر جالالىدىن «بىلىم يوق يەردە، نادانلىق ئۆزىنى بىلىم دەپ ئاتايدۇ.» __ بىر ئاقىلنىڭ ئاغزىدىن بىلىش تارىخى ئىنسانىيەت ئەجدادىنىڭ دەسلەپكى بىلىشلىرىنىڭ ھەيران قېلىش، خام خىيال ۋە تۈرلۈك رەۋىشتىكى تەسەۋۋۇرلاردىن ئىبارەت ئىكەنلىكىنى مۇئەييەنلەشتۈرىدۇ. بۇنداق بولغاندا، دۇنيا ۋە ئىنساننىڭ يارىلىشى ھەققىدىكى تۈرلۈك قىسسە…

ياسىنجان مەمتىمىن بىز تارىختەك يەنە ئىلىم – پەن دۇنياسىدا ئالدىنقى قاتارغا ئۆتەلەمدۇق- يوق ؟ مەن سەمىمىيلىك بىلەن شۇنى كۆرسىتىمەنكى، ئەگەر پۇتكۈل جەمىيەت بۇلۇپمۇ ياشلىرىمىز ئەنە شۇنداق ئۈمۈدلىك نىشانىنى كۆزلەيدىغانلا بولسا، بىز يىتەلىشىمىز مۇمكىن. كۆپلىگەن تەجىربىلەر بىزگە شۇنى ئۇقتۇرىدىكى، ئىلىم -پەندە…

ئابدۇقادىر جالالىدىن كىتاب مېنىڭ دۇنيانى كۆزىتىشتىكى ۋاستەم بولۇپ قالدى. گەرچە بۇ ئۈزۈل – كېسىل ھەم ئەمەلىي كۆزىتىشكە كىرمىسىمۇ، ھەرھالدا ئاز – تولا قىممەتكە ئىگە كۆرۈش بۇلۇڭى بولالايدۇ. پەخەس بولمىغاندا، مەتبۇئات كىشىنى تۇيۇق يولغا، ئۆلۈك پىكىر ئادىتىگە باشلاپ قويىدۇ. ئەمما ۋىجدان،…

ياپونىيىنىڭ ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقات يۈزلىنىشى ۋە ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقات ئورۇنلىرى 1. كىرىش سۆز ياپونىيە نۆۋەتتە غەربىي دىيار شىنجاڭنى تەتقىق قىلىش (ئۇيغۇرشۇناسلىق) جەھەتتىكى ئەمەلىي كۈچى بىر قەدەر كۈچلۈك دۆلەت. بۇنداق بولۇشىدىكى سەۋەب تۆۋەندىكى ئىككى تۈرلۈك بولۇپ، بۇنىڭ بىرسى ياپونىيىدە بۇرۇندىنلا شەرقشۇناسلىق ئەنئەنىسى بار؛…

ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇزۇن تارىخقا ئىگە ئىكەنلىكى توغرىسىدا بۇ يەردە يەنە گەپ سېتىپ ئولتۇرمىساقمۇ بولار، خۇددى ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇزۇن تارىخىغا ئوخشاش ئۇيغۇرشۇناسلىق تەتقىقاتىمۇ ئۇزۇن تارىخقا ئىگە، ئۇيغۇرشۇناسلىق 18- ئەسىردە شەكىللەنگەندىن كېيىن، ھەرقايسى ئەل، ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى ئۇيغۇرشۇناسلار ئۇيغۇرلار ھەققىدە ناھايىتى كۆپ ئىلمىي ئەسەرلەرنى يېزىپ،…

يۇرتىمىز تارىخىدا قوللىنىلغان بىر قىسىم ئۆلچەم بىرلىكلىرى ھازىر ئىستېمالدىن قالغان بولسىمۇ، ئۇلار مەدەنىيەت خەزىنىمىزدىكى دۇردانىلەر سۈپىتىدە مەلۇم تەتقىقات قىممىتىگە ئىگە. شۇڭا ياشلىرىمىز ۋە تەتقىقاتچىلىرىمىزنىڭ ئالاقىدار ماتېرىياللاردىن پايدىلىنىشىغا ياردىمى بولار دېگەن ئۈمىدتە توپلىغانلىرىمنى جامائەتچىلىكنىڭ ھۇزۇرىغا سۇندۇم: چىڭ سۇلالىسىدىن ئىلگىرى شىنجاڭدا مۇساپىلەرنى…

ئابلىمىت مۇھەممىدى ئاقيولى ئۇيغۇر كىشى ئىسىملىرىنىڭ بارلىققا كېلىش تارىخى ئۇزاق ، چېتىلىش دائىرىسى كەڭ ، قۇرۇلمىسى ئۆزگىچە ، تۈر ۋە تەركىبلىرى كۆپ خىل . مەنىسى چوڭقۇر بولۇپ ، ئالاھىدە پايدىلىنىش قىممىتىگە ۋە تەتقىقات قىممىتىگە ئىگە . تەرەققىيات مۇساپىسى ، ئۆزگىرىش…

تۇرغۇن يىلتىز ﻣﯘﮬﻪررﯨﺮدﯨﻦ : ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﻪﻟﻠﻪردﯨﻜﻰ ﺳﺎﭘﺎﻟﯩﻖ ﺧﻪﻟﻖ ﮔﯜزەل ﺋﻪﺧلاﻗﻨﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎن ﮬﺎﻳﺎﺗﯩﺪا ﺋﯧﺴﯩﻠﺰادﯨﻠﻪرﭼﻪ، ﺑﻪﺧﺘﻠﯩﻚ ﻳﺎﺷﺎﺷﻨﯩﯔ ﺋﻪڭ ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﻰ ﺷﻪرﺗﻰ، ﮔﯜزەل ﺋﻪﺧلاق ﻣﯘﻧﺪاق ﻣﯘﮬﯩﻢ ﺋﺎﻣﯩﻠلاردﯨﻦ ﺗﻪرﻛﯩﺐ ﺗﺎﭘﯩﺪۇ، دەپ ﻗﺎراﻳﺪۇ: ﺋﻪدەپ – ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﻠﯩﻚ ، ۋاﻗﯩﺘﭽﺎﻧﻠﯩﻖ (ۋاﻗﯩﺖ ﻗﺎرﯨﺸﻰ ﻳﯘﻗﯩﺮى ﺑﻮﻟﯘش ) ، ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﭽﺎﻧﻠﯩﻖ، ﻟﻪۋزﯨﺪە…

(ئوبزور) ئەركىنجان ئەمەت ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا ھازىر ئەدەبىيات تارىخىدا ئاز كۆرۈلىدىغان ھەممە ئېقىملار بەس – بەستە سايراش ۋەزىيىتى بارلىققا كېلىپ مىسلى كۆرۈلمىگەن گۈللىنىش مەنزىرىسى شەكىللەنگەن بولسىمۇ، ئەمما ئۇيغۇر ئەدەبىيات گۈلزارىدا ئىلمى فانتازىيىدىن ئىبارەت، بۇ كېيىن كىرگۈزۈپ قويۇلغان نازۇك نوتا تېخى ئۆزلىشىپ…