ئۇيغۇر

ئەنۋەر ياسىن بۇ ماقالە 2008-يىلى 5-ئاينىڭ 20-24-كۈنلىرى تۈركىيەنىڭ كونيا شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن «1- قېتىملىق خەلقارا تۈرك تىپ تارىخى قۇرۇلتىيى» نىڭ ماقالىلار توپلىمىدىكى نۇسخىسىغا ئاساسەن يۈسۈپجان ياسىن تەرىپىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلدى. قاراخانىيلاردا تېبابەتنىڭ ئايرىم بىر پەن سۈپىتىدە تەرەققىي قىلغانلىقىنى ئېيتىشقا بولىدۇ.بۇ دەۋردە يېزىلغان ئىككى…

نىمشېھىت ( ئارمىيە ئىلى سايرامى ) ( 1904 – 1971 ) ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنىڭ داڭلىق پىشۋالىرىدىن بىرى. مەشھۇر شائىر ، مائارىپچى ، ژورنالىسىت ۋە جامائەت ئەربابى. ئۇ ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتى بىلەن ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنى بىر – بىرىگە تۇتاشتۇرغۇچى كۆۋرۈك…

ۋ.ۋ.بارتولد بۇ ماقالە 1948- يىلى ئىستانبۇلدا نەشىر قىلىنغان ‹‹ئىسلام ئېنسىكلوپېدىيىسى››نىڭ 4- توم، 388-بېتىدە بىرىلگەن. ماقالىنىڭ ئاخىرىدا ئا.زەكىي ۋەلىدى توغان تەرىپىدىن يېزىلغان بىر قوشۇمچە مەزمۇنمۇ بار. ماقالە مۇشۇ نۇسخىسىغا ئاساسەن يۈسۈپجان ياسىن تەرىپىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلۇش بىلەن بىرلىكتە يەنە بىر ئىلاۋىمۇ قوشۇمچە قىلىنغان….

ئىسمائىل ياقىت (تۈركىيە) بۇ ماقالە 2005- يىلى 10- ئايدا ئەنقەرەدە ئۆتكۈزۈلگەن ‹‹6-قېتىملىق خەلقارا تۈرك مەدەنىيەت كونگرېسى ››دا ئوقۇلغان شۇ ناملىق ماقالىغا ئاساسەن يۈسۈپجان ياسىن تەرىپىدىن ئۇيغۇرچىغا ئۆرۈلدى. شەرقلىقلەر «ئەش-شەيخور رەئىس»، غەربلىكلەر «ئاۋىسېننا» دېگەن نام بىلەن تىلغا ئالىدىغان مەشھۇر ھېكىم ۋە…

مەشھۇر مۇقامشۇناس تۇردى ئاخۇن ئاكا 1881-يىلى قەشقەر يېڭىسار ناھىيسنىڭ ئوچار يېزىسدا نەچچە ئەجدادىدىن تارتىپ ئەلنەغمىچىلىك بىلەن ياشاپ كەلگەن مۇقامچىلار ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. ئۇنىڭ دادىسى تەۋەككۇل ئاخۇن ئۆز دەۋرىنىڭ داڭلىق نەغمىچىسى ۋە مۇقامچىسى بولۇپ، قەشقەردىكى مەدرىستە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىدا مۇقامچى ئاكا-ئۇكا چىلىم ئاخۇن،…

ئابدۇقەييۇم مىجىت ئۇيغۇرلار ئۆزىنىڭ ئىجتىمائىي ھاياتىدا ئادەم بىلەن ئادەم ۋە شەخىس بىلەن جەمئىيەت ئوتتۇرسىدىكى مۇناسىۋەتنى مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىشتا ئۆزىگە خاس ئەخلاق نۇرمىلىرىنى ۋە قاىىدە – يۇسۇنلىرىنى شەكىللەندۈرگەن. جۈملىدىن سوۋغات بىرىش ئادىتىمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ كىشىلىك مۇناسىۋەت ئەخلاقىدا مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. «…

مىرزا مۇھەممەد ھەيدەر كۆراگان مىلادىيە 1499-يىلى موغۇلىستان خانلىقىغا تەۋە تاشكەنتتە تۇغۇلغان بولۇپ، قەشقەر ھۆكۈمدارلىرىدىن ئەمىر خۇدايدادنىڭ ئەۋلادى. 1495-يىلى ئۇنىڭ ئاتىسى مۇھەممەد ھۈسەيىن كۆراگان سۇلتان مەھمۇدخاننىڭ پەرمانى بويىچە ۋالىيلىق ۋەزىپىسىنى ئۆتەش ئۈچۈن، خوتۇنى خۇبنىگار خانىم بىلەن ئۆرەتۆپە (ھازىرقى تاشكەنت شەھىرىنىڭ جەنۇبىدا)گە…

يۈسۈپجان ياسىن بۇ ماقالىنى بۈيۈك شائىر ۋە مۇتەپەككۇر ئەلىشىر نەۋائى تۇغۇلغانلىقىنىڭ 570 يىللىقىغا بېغىشلايمىز. 15- ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا خوراساندا ئەدەبىي ئىجادىيەت، سىياسىي ۋە مەدەنىي پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللانغان نىزامىدىن ئەلىشىر نەۋائى مەشھۇر شائىر، سەنئەتكار، ئالىم، مۇتەپەككۇر ۋە دۆلەت ئەربابى سۈپىتىدە تۈركىيلەرنىڭ…

(كۆكتۈرك مەدەنىيىتىگە دائىر يېڭى تېپىلمىلار) يۈسۈپجان ياسىن 19- ئەسىرنىڭ ئاخىرىلىرىدا ئورخۇن ئابىدىلىرىنىڭ سېرى ئېچىلغاندىن كېيىن نۇرغۇن دۆلەتلەردىكى ئىلىم تارماقلىرى كۆكتۈركلەر بىلەن ئۇيغۇرلارغا دائىر ئارخېئولوگىيىلىك تەكشۈرۈشنى مۇھىم بىر تېما قىلدى. شۇنىڭدىن كېيىن ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە شەرقىي ياۋروپا تەۋەسىدە ئوتتۇرىغا چىققان ئارخېئولوگىيىلىك…

جامالىدىن قەشقەرى قەشقەردە تۇغۇلغان ئۇيغۇر ئالىمى، مەشھۇر مۇددەرىس. ئۇيغۇر كىلاسسىك مائارىپى- ئۇرقۇن ،شامان ، مانى مائارىپ دەۋرى( 552 ~ 844 يىللىرى) ئىدىقۇت مائارىپى دەۋرى( 850 ~ 1250 – يىللار ) بۇددىزىم مائارىپى دەۋرى( 75 ~ 992- يىللار) جەريانلىرىنى بېسىپ ئۆتۇپ…

پىرخۇيلان ( 726 – 820 – يىللىرى ) تاڭ دەۋرىدە ئۆتكەن مەشھۇر بۇددا دىنى مۇتەپپەككۇرى ، ئاتاقلىق مائارىپچى ، تىلشۇناس ، يازغۇچى بولۇپ ، ئۇ ، ئوتتۇرا ئەسىردىكى ئۇيغۇر ئەدىبلىرى ئىچىدە نوپۇزلۇق ئورۇنغا ئىگە مەشھۇر تارىخى شەخىسلەر قاتارىدا ھۆرمەت بىلەن…

بۆشۈك ناھايتتى قەدىمكى دەۋرلەردىن تارتىپلار ئويغۇرلارنىڭ بالا تەربىيىلىشىدە مۇھىم ئورۇن تۇتۇپ كەلگەن. ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋى بۆشۈكلىرى يەرلىك ياغاچ ماتېرياللىرىدىن ياسىلىپ، قۇرۇلمىسى ئاساەن شال، تىز، چېتىق، پوزا(بەل ياكى ئومۇرتقا). ناچا(ئارىلىق ئۆزەكلەر)، تەڭلە(تەڭلىك بالا ياتىدىغان قىسىمى) دىن تەشكىل تاپىدۇ. بوۋاقنى بۆشۈككە بۆلەشتىن ئىلگىرى…