ئۇيغۇر

ئابدۇللا تالىپ  ئىلىم – پەن تارخچىلېرى 20 – ئەسىرنى “ئىلىم پەن پارتلىغان دەۋر” دەپ ھۆكۇم قىلىشماقتا. مائارىپنىڭ گۇللىنىشى ئارقىسىدا، ھازىر دۇنيادا يىلىغا 650 مىڭ خىل كىتاب يىزىلىپ، مىنۇتىغا بىر خىل كىتاب نەشر قىلىنماقتا، كۇنىگە 900 خىل كەشپىيات بارلىققا كەلمەكتە، ھەر…

ئەدەبىي ئاخبارات مىڭچېبى (موڭغۇل) لولۇلۇ 1- پاكىتلارنىڭ قىستىشى جۇڭگو، چەت ئەل ئالىملىرىنىڭ شىنجاڭ تارىخى ھەققىدىكى ئەسەرلىرىنى ئوقۇغاندا، ئۇيغۇرلار ئېسىل مىللەت دېگەن خۇلاسىگە كېلىشىڭىز تەبىئىي، شىنجاڭدا يۈز بەرگەن بەزى تارىخىي ھادىسىلەر گويا تېپىشماققا ئوخشايدۇ. مەسىلەن:

باتۇر روزى «ئوغۇزغا لىپمۇلىپ كاسەم ، كېرەكمەس شەربىتى ئالەم ، ئۆتەر بەندلىكتە مىڭ دەۋران ، بۇ ھۆرلۈك تاپمىغاي بەرھەم . بېشىڭ ئەگدۈرسە ئاچ-زارلىق ، مالايسەنكى ئەمەس ئادەم ، سېنىڭ بىر لەھزە ئەركىڭگە ،جىمى ئىنسانلىقىڭدۇر جەم…»

ﻧﻪﺑﯩﺠﺎﻥ ﺗﯘﺭﺳﯘﻥ ( ﺗﺎﺭﯨﺦ ﭘﻪﻧﻠﯩﺮﻯ ﺩﻭﻛﺘﻮﺭﻯ) 5-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 8-9-ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﻯ ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎﺩﯨﻜﻰ ﻛﯚﭖ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺩﯙﻟﻪﺗﻠﻪﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﮔﯩﺘﻠﯧﺮ ﮔﯧﺮﻣﺎﻧﯩﻴﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺟﺎﯞﯗﺯﭼﯩﻠﯩﻖ ﺋﯘﺭﯗﺷﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﯨﻦ ﻏﻪﻟﯩﺒﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ “ﻏﺎﻟﯩﺒﯩﻴﻪﺕ ﺑﺎﻳﺮﯨﻤﻰ” ﻛﯜﻧﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻠﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺳﺎﺑﯩﻖ ﺳﻮﯞﯦﺖ ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎﻗﻰ ﯞﻩ ﻫﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺭﯗﺳﯩﻴﻪ ﻫﻪﻡ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻣﯘﺳﺘﻪﻗﯩﻞ ﺩﯙﻟﻪﺗﻠﻪﺭ ﻫﻪﻣﺪﻭﺳﺘﻠﯘﻗﯩﻐﺎ ﺋﻪﺯﺍ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﻪﺗﻠﻪﺭ 9-ﻣﺎﻱ…

ئابدۇرەھىم سابىت مىللەتنىڭ ساپاسىنىڭ قانداق بولۇشى ئالدى بىلەن مائارىپقا باغلىق. مائارىپ تەرەققىي قىلىدىكەن، ئۇ ھالدا مىللەتنىڭ روھىي دۇنياسىنى چىرماپ ئالغان قالاقلىق، نادانلىق، خۇراپاتلىققا ئوخشاش مەنىۋى ئىللەتلەرنى سۈپۈرۈپ تاشلاپ، ئىلىم – پەننىڭ تەرەققىياتىغا يول ئاچقىلى، مىللەتنىڭ پەن – مەدەنىيەت سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈپ،…

― ئەلىشىر نەۋائىي سېلىشتۇرما تەتقىقاتىغا مۇقەددىمە دوكتۇر ئابدۇرەئوپ تەكلىماكانىي كىرىش سۆز نۇرغۇن ئالىي مەكتەپلەرگە ئوخشاشلا، مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇيغۇر – قازاق – قىرغىز تىل – ئەدەبىيات فاكۇلتېتىمۇ «نەۋائىي تەتقىقاتى» ئاتلىق بىر دەرس تەسىس قىلغانىدى. بۇ نۆۋەت، تەشكىل مېنىمۇ مۇشۇ ساھەدە…

نەشرگە تەييارلىغۇچى: ئەنۋەر بايتۇر بۇ ئەسەر 1988- يىلى مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان 1- نەشرى 2- باسمىسىغا ئاساسەن تورغا يوللاندى.

باتۇر روزى مىلادى 870 – يىلى كەچكى قۇياشنىڭ ئەڭ ئاخىرقى قىزغۇچ نۇرلىرى سىر دەرياسىنىڭ شىمالىدىكى بالاساغۇنغا قاراشلىق فاراب قەلئەسىنىڭ خاڭ بىلەن قاڭدالغان ئېگىز – ئېگىز سېپىللىرىنى سۇس يورۇتۇپ تۇراتتى. غۇر – غۇر شامال شەھەر ئەتراپىدىكى بوستانلىقلارنىڭ ئارامبەخش نەم ھاۋاسىنى ئۇچۇرۇپ…

«كونا» تىلىمىزدىن ھازىرقى تىلىمىزغا نەزەر ئابدۇخالىق ئابلىمىت قۇتلان مەن يېقىندىن بېرى لۇغىتىمىزدىكى «تەنتەربىيە»، «تەختىراۋان»، «ساتما» دېگەندەك سۆزلەرگە دىققەت قىلىدىغان بولۇپ قالدىم، بۇ سۆزلەرنىڭ تەلەپپۇزى ۋە مەنىسىدىن قارىغاندا خېلى بۇرۇنلا لۇغىتىمىزدە بولسا كېرەك، ئەگەر بۇ سۆزلىرىمىز لۇغىتىمىزدە بولمىغان بولسا، ھازىر نېمە…

ئۆزگە تىللار ئۇلۇغلىنىپ شاخلايدۇ، يىلتىزىدىن ئورۇن ئېلىپ بىخلايدۇ. تۇيدۇرماستىن سىڭەر-ئىچەر سۈيىدەك… ئۈرۈمچىدە ئۇيغۇر تىلى يىغلايدۇ.

ئۆمەر مەتنۇرى قۇتيار ئانا تىلىم- ئۇيغۇر تىلى، ئۇيغۇرنىڭ قېنى. قېنى نېمە؟ ھاياتلىقى، بارلىقى، جېنى. مىنىڭ تىلىم مېنى تەۋەللۇت قىلغان، تەمتەم قەدەملىرىمدە مۇزىكا كۈيلىرىدەك زۇۋان ۋە ھېس-تۇيغۇ، ئىزگۈ ۋە خۇشاللىق ئاتا قىلغان خاسىيەتلىك تىل. ئۇ ئانام روھىدەك پاك ۋە غۇبارسىز تىل….

ئەنۋەر رۇزى بوزقىر مىللىي مەدەنىيەتنىڭ گۈللىنىشى، بولۇپمۇ تىلنىڭ گۈللىنىشى ئانا تىلنى مەڭگۈلۈك راۋاجلاندۇرۇش ۋە قوغداشتا. تىل ــــــ بىر مىللەتنىڭ جېنى بولۇپلا قالماي ھەم شۇ مىللەتنىڭ مەۋجۇتلۇقى ئاساسىدا ئار نومۇسنى ئاقلايدۇ. بىر مىللەتنىڭ مائارىپ ۋە مەدەنىيىتىنى كۆڭۈلدىكىدەك تەرەققىي قىلدۇرۇش، زامانىۋىيلاشتۇرۇش ۋە…