ئۇيغۇر دىيارى
«خەنزۇ بازىرى» ھەققىدە پاراڭ
غۇلجا شەھىرىنىڭ كۈنچىقىش تەرىپىدە «خەنزۇ بازىرى» دەپ ئاتىلىدىغان بىر ئەنئەنىۋى بازارنىڭ بارلىقى ئىلى جامائىتىگە ئۇزاق زامانلاردىن بەش قولدەك مەلۇم بولسىمۇ، لېكىن «خەنزۇ بازىرى» دېگەن يەر نامىنىڭ مەيدانغا كېلىشىدىكى تارىخىي مەنبە ۋە سەۋەب ئېلېمېنتلىرى ھەققىدە ئېھتىمال كۆپىنچە كىشىلەر ئېنىق مەلۇماتقا ئىگە…
«ئىلى» ئاتالغۇسى ھەققىدە
ئىلى ۋەتىنىمىزنىڭ غەربىي شىمال قىسمىغا جايلاشقان، كەڭ كەتكەن يېشىل ۋادا بولۇپ، ئۇ ئۆزىنىڭ مول سۇ بايلىقى، ئىقلىم بايلىقى، كان بايلىقى، مال–چارۋا بايلىقى، ئورمان بايلىقى ۋە ساياھەت بايلىقلىرى بىلەن ۋەتىنىمىزنىڭ ئىچى ۋە سىرتىغا داڭلىق بولغان تولىمۇ گۈزەل زېمىن. شۇڭا ئۇنىڭ «چېگرا…
«تارانچى» نامى توغرىسىدا
تارانچى نامى تىلغا ئېلىنغان ھامان كىشىلەر ئىلى رايونىدىكى ئۇيغۇرلارنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرىدۇ. نۆۋەتتە بۇ ھەقتە ئېلىپ بېرىلغان ئىزدىنىشلەرنىڭ كۆپ قىسمى بەزى نۇقسانلاردىن خالىي ئەمەس. شۇڭا «تارانچى» نامىغا توغرا تەبىر بېرىش، جۇڭغار خانلىقى دەۋرىدىكى تەڭرىتېغىنىڭ شىمالىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىنى چۈشىنىشتە بىر قەدەرمۇھىم…
ئىلى دىيارىنىڭ ئۇيغۇرلار نوپۇسىدىكى ئۆزگىرىشلەر
ئىلى دىيارى (بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان ئىلى دىيارى–ئىلى ۋادىسىنى، يەنىمۇ كونكرېت قىلىپ ئېيتقاندا ئىلى ۋىلايىتىنى كۆرسىتىدۇ) — ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى ماكانلىرىدىن بىرى. ئىلى دىيارىدىكى ئۇيغۇرلار نەچچە مىڭ يىلدىن بېرى بۇ يەردە ماكانلىشىپ تىرىكچىلىك قىلىپ ۋە بۇ دىيارنى گۈللەندۈرۈپ، ئۇنى ئىسمى–جىسمىغا لايىق…
ئىلىنىڭ داڭلىق سەنئەتكارلىرى: ھېزىم موللا، مەتتاھىر ھەسەن، نۇرمۇھەممەت ناسىر….
ئۇستاز ئەزىم موللا بىننى باقى ئوغلى: ئەزىم موللا بىننى باقى (ھېزىم موللا) ئاپرېل ئۆزگىرىشىدىن كېيىن ئىلىنىڭ ھەرقايسى ئورۇنلىرىدىكى سەنئەت كۇرژۇكلىرىغا ئاكتىپ قاتنىشىپ تەشكىلاتلىق ۋە ئۇستازلىق رولىنى ئويناپ، ئىلى رايونىدىكى سەنئەت ئىشلىرىنىڭ راۋاجلىنىشىغا مۇھىم تۆھپە قوشقان پېشقەدەملىرىمىزنىڭ بىرى. ھېزىم موللا 1906–يىلى…
ﻏﯘﻟﺠﺎ « ﺑﻪﻳﺘﯘﻟﻼ » ﺟﺎﻣﻪﺳﻰ ﯞﻩ ﺑﻪﺯﻯ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺷﻪﺧﺴﻠﻪﺭ
( 1 ) ﺗﺎﺭﯨﺨﺘﯩﻦ ﺳﯚﺯ «ﺑﻪﻳﺘﯘﻟﻼ» ﻧﯩﯔﻳﺎﺳﯩﻠﯩﺸﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﮔﯜﺯﻩﻝ ﺋﯩﻠﻰﯞﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﻰ ﺋﻪﺯﻩﻟﺪﯨﻦﻳﺎﺷﺎﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺯﯦﻤﯩﻨﻼﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﻯﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺋﯩﺸﻪﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﻲ ﻣﻪﻟﯘﻣﺎﺗﻼﺭ ﺑﺎﺭ. ﭼﺎﻏﺎﺗﺎﻳﺨﺎﻥﮬﺎﻛﯩﻤﻴﻪﺕ ﻳﯜﮔﯜﺯﮔﻪﻥﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﺋﯩﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﻪﺩﯨﻤﯩﻲ ﺷﻪﮬﻪﺭ ﺋﺎﻟﻤﺎﻟﯩﻘﻨﻰ ( ﺑﻪﺯﻯ ﺗﺎﺭﯨﺨﻲ ﻛﯩﺘﺎﭘﻼﺭﺩﺍ “ﺋﺎﻟﻤﺎﻟﻰ” ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎﻥ ) ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﺖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﻟﻠﯩﻐﺎﻥ. ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﺋﺎﻟﻤﺎﻟﯩﻘﻨﯩﯔ…
«غولجا» ۋە «غۇلجا» نامى ھەققىدە
غۇلجا شەھرىنىڭ قاچان بىنا قىلغانلىقى ۋە ئۇنىڭ نېمە سەۋەپتىن « غۇلجا » دەپ ئاتالغانلىقى توغرىسىدا جۇڭگو ۋە چەت ئەل تارىخچىلىرى ئۇزاقتىن بېرى ئىزدىنىپ كەلمەكتە . غۇلجا 1888-يىلى ناھيە بولۇپ قۇرۇلغان بولسىمۇ،لېكىن ئۇنىڭ تارىخىنى خېلى ئۇزاقتىن باشلاشقا توغرا كېلىدۇ . غۇلجىنىڭ…
ئىلىنىڭ قىسقىچە تارىخى
تارىخىي ماتېرىياللارغا ئاساسلانغاندا، ئىلى ۋادىسىدا ئەڭ بۇرۇن ساكلار ياشىغان. «خەننامە. غەربىي يۇرت ھەققىدە قىسسە»دە: «توخرىلار ھونلار تەرىپىدىن مەغلۇپ قىلىندى. ئۇلار غەربكە ساك پادىشاھىغا زەربە بەردى. ساك پادىشاھى جەنۇبقا قاراپ يىراق تامان كۆچتى. توخرىلار ئۇلارنىڭ زېمىنىدا ماكانلاشتى» دېيىلگەن. بۇ ۋەقە مىلادىدىن…
ئۈرۈمچىلىكتىن رەنجىمەڭ …
ئۈرۈمچى، بىر مەركىزى شەھەر، يازدا بەكمۇ چىرايلىق بۇلۇپ كېتىدۇ، قىشتا قار ياغقان كۈنى ئاپپاق قارلىرى بىلەن چىرايلىق ، بىراق ئەتىسىلا ئاپپاق قارلار ئىس-تۈتەك سەۋەبىدىن قارا رەڭگە ئۆزگىرىپ قالىدۇ، ئۈرۈمچىدىكى خەلقئارا چوڭ بازار، دۆڭكۆۋرۈك،سەنشىخاڭزا، يەنئەن يولى ئەتراپىدىكى كونسۇل كوچىسى، چوڭ مەسجىت(ياڭخاڭ…