ئۇيغۇر دىيارى

دولانلىقلار قەدىمدىن تارتىپ ناخشا – ئۇسسۇل ، مۇزىكىغا ماھىر خەلق بولۇپ ، ناخشا – ئۇسسۇل ۋە مۇزىكا ئۇلارنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى . دولان ئۇسسۇلى بۇنىڭدىن تەخمىنەن 200 يىللار ئىلگىرى دولاندا چورۇق مىڭ بېشى دېگەن كىشى ئارىلىق تەرتىپكە سېلىنغان…

قەشقەر ئۇيغۇرلىرى قەشقەر ئۇيغۇرلىرى يۇمىلاق باش، ئوتتۇرا بوي، بۇغداي ئۆڭلۈك، يۈزى سوقىچاقراق(ئات يۈز)، بۇرنى ئوتتۇراھال كەڭ، لېكىن ئېگىز (قۇش تۇمشۇق بۇرۇن بىلەن تۈز بۇرۇن ئارىسىدا)، چاچلىرى قارا قۇڭۇررەڭ، قوي كۆزلۈك، ساقال – بۇرۇتلىرى قويۇق، ئەگىم قاشلىق، تېرىسى سۈزۈك ۋە سىلىق…

مۇھەممەتئىمىن قۇربانى 1933- يىلكى باھار بايرىمى ھارپىسىدا جەنۇبىي شىنجاڭدىكى ئۆلكە ئارمىيىسىنىڭ دېۋىزىيە قوماندانى جىن شۇجى دورا يەپ ئۆلۈۋالدى. گەنسۇ تۇڭشۇيلۇڭ باش سەنمۇ لۇ دىڭ ئۇنىڭ ئورنىغا تەيىنلىنىپ، ئاقسۇدىن قەشقەرگە قاراپ كېلىۋاتقان «ئىسيانچىلار» نىڭ ئالدىنى توسۇش ۋە ئۇلارنى يوقىتىش ئۈچۈن قوشۇن…

قاسىم خوجا 1918-يىلى ماي ئېيىدا، يېڭى تىكلىنىۋاتقان سوۋېت ھاكىمىيىتىنىڭ ئالمۇتىنى ئىگىلىگەن قىزىل گۋاردىيە قىسىملىرى تەرىپىدىن قازاقىستاننىڭ يەتتىسۇ تەۋەسىدىكى ئۇيغۇرلارنى قارا-قويۇق قىرغىن قىلىش قانلىق ۋەقەسى يۈز بەرگەن. بۇ پاجىئە تارىختا قازاقچە «ئاتۇ» پاجىئەسى دەپ ئاتالغان. ناھايىتى قىسقا ۋاقىت ئىچىدە يەتتىسۇ ئۇيغۇرلىرىدىن…

مۇھەممەت ئىمىن قۇربانى 1934- يىلى قەشقەر خەلقى ئۈچۈن ياراشمىغان بىر يىل بولدى. چۈنكى بۇ يىل كىرگەندىن تارتىپ چىقىپ كەتكىچە قەشقەر خەلقىگە ياخشىلىق بولمىدى. بىز بۇ ئىشلارنى 50 نەچچە يىلدىن كېيىنكى بۈگۈنكى كۈندە ئەسلەۋاتىمىز. بۇ ئەسلىمە مىللىتىمىزنىڭ بېشىدىن ئۆتكەن پاجىئەلىك ھادىسىلەرنى…

مىرسۇلتان ئوسمانوف (ش ئۇ ئا ر تىل- يېزىق كومىتېتىنىڭ تەتقىقاتچىسى) تەھرىر ئىلاۋىسى: مىرسۇلتانوفنىڭ بۇ ماقالىسى ئۇنىڭ «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ لوپنۇر دىئالېكىتى» ناملىق ئەسىرىگە يېزىلغان كىرىش سۆزىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ئۇنىڭدا بۇ ساھەدە مەخسۇس ئىزدەنگەن س. يې. مالوف ۋە ئە….

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن بۇ – ئىغاڭلاتسا يوپۇرماقلىرىدىن گۈل تۆكۈلىدىغان ، تىكەنلىك دەرەختىن باشقا ھېچنەرسە يىلتىز تارتالمايدىغان مەدەنىيەت چۆللۈكىدىكى ھازىرقى زامان ئەپسانىسى. . . بۇ – يۈرىكى زەرگەرنىڭ ئېرىتىش ئوچىقىدا سۇغا ئايلىنىپ ، يالجىراپ تۇرغان چوغقا سىڭىپ كېتىۋاتقانلىقىنى سېزىپ تۇرسىمۇ ، نىگاھىنى…

قەشقەر -ئۇيغۇر ۋە ئوتتۇرا ئاسىيا مەدەنىيتىنىڭ مەركىزى ،ئوتتۇرا ئاسىيادا قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان نۇرلۇق ئابىدە ،ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخنىڭ ئالتۇن دەۋرى بولغان 11-ئەسىرلەردە بارلىققا كەلگەن ۋەكىللىك خاراكتىردىكى ئىككى پارچە دۇنياۋى داڭلىق ئەسەر « قۇتادغۇبىلىك »بىلەن «تۇركىي تىللار دىۋان»ى قەشقەر بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك…

ئاپتورى: گۈلنار تىيىپ ئۈرۈمچى شەھىرى- شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايونىنىڭ مەركىزى. ئۈرۈمچىدە يەتتە رايون، بىر ناھىيە، ئىككى ئېچىش رايونى بار. ئۈرۈمچى ئىقتىسادىنىڭ تېز سۈرئەتتە تەرەققى قىلىشى ئۈرۈمچىگە مەبلەخ سالىدىغان شۇنداقلا، تىجارەت قىلغىلى، ياشىغىلى كېلىدىغانلارنىڭ سانىنى يىلدىن يىلغا ئاشۇردى. ھازىر ئۈرۈمچى شەھىرى…

ئاپتورى:مۇيۇنچۈر تۈركىي خەلقلەر دېگەندە كىشىلەر كۆپىنچە تۈرك، ئۆزبەك، ئازەربەيجان ،قازاق، ئۇيغۇر ، تاتار ، قىرغىز، تۈركمەن قاتارلىق نوپۇسى بىر قەدەر كۆپ ھېسابلانغان چوڭ تۈركىي مىللەتلەرنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرىدۇ. ئەمەلىيەتتە ، ئالتاي تىل سىستەمىسىنىڭ تۈركىي تىللار ئائىلىسىگە مەنسۇپ ھەر قايسى تۈركىي…

ئەختەم ئۆمەر 1. قەشقەرنىڭ چۆكۈشى ھازىرقى زامان ئادەملىرىنىڭ بىلىدىغىنىنىڭ كۆپىيىشى بىلەن ئۇنتۇيدىغانلىرىمۇ كۆپ بولدى. ئەلۋەتتە ئادەمنىڭ كاللىسىغا سىغىدىغان نەرسىنىڭ چېكى بار. بۇ خۇددى ئادەمنىڭ كۆزىنىڭ كۆرۈش ئۇزۇنلۇقى توختىغان يەر قازانغا ئوخشاش كۆرۈنگەندەك ئىش. شۇڭا ئادەملەر ئۇنتۇپ كەتمەسلىكنىڭ ئامالىنى قىلىپ يېزىق…

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ئويغاتماق – ئەڭ مۈشكۈل ئىش ، چۈنكى ، ئۇ ھەر ئىككى تەرەپنى بىئارام قىلىدۇ .   – «نىجادىيەتنامە» دىن يۇرتىمىز ۋە خەلقىمىزنىڭ تارىختىكى شۆھرەتلىك مەدەنىيەت گۈلزارىنى سۇغۇرۇپ كەلگەن خەلقارا ئالاقە يولى _ « يىپەك يولى » قايتا ئېچىلدى !…